Diagnostiek

Het blijft een wankele balans in de diagnostiek en behandeling van oudere patiënten met kanker en wat een patiënt aan kan. Dat concluderen IKNL-onderzoekers en medisch specialisten in het rapport ‘Kankerzorg in beeld, de oudere patiënt’. Oudere patiënten krijgen andere diagnostiek en andere behandelingen dan jongere patiënten. Bij praktisch alle soorten kanker zijn er ook grote verschillen tussen ziekenhuizen. De wankele balans tussen de klinische bevindingen, de zwaarte van een behandeling, de vitaliteit, de sociale omgeving en de wensen van de patiënt vraagt om maatwerk in diagnostiek en behandeling. Aanvullende registratie van gegevens moet dit maatwerk gaan onderbouwen.

Het ziekenhuis waar de diagnose ‘slokdarmkanker’ wordt gesteld, heeft invloed op de behandeling en uiteindelijke overlevingskansen van deze patiënten. Uit onderzoek van Margreet van Putten (IKNL) en collega’s blijkt namelijk dat er een aanzienlijke variatie bestaat tussen het ziekenhuis van diagnose en de kans dat patiënten met curabele slokdarmkanker worden doorverwezen voor een curatieve behandeling. Om deze verschillen te verkleinen adviseren de onderzoekers alle patiënten te bespreken in multidisciplinaire overlegteams in aanwezigheid van ervaren slokdarmkankerspecialisten.

Het percentage ouderen dat een of meer medicatie-uitgiftes ontvangt gedurende het hele jaar voor de diagnose dikkedarmkanker, is hoger vergeleken met een controlegroep zonder kanker met vergelijkbare leeftijd en geslacht. Dit aandeel neemt verder toe tijdens de laatste drie maanden voorafgaand aan de kankerdiagnose, zo blijkt uit onderzoek van Felice van Erning (IKNL) en collega’s van onder meer MMC en PHARMO Institute. Het verhoogde medicatiegebruik bij ‘toekomstige’ patiënten is voornamelijk gerelateerd aan comorbiditeit(en), terwijl de medicatie-uitgiftes in de laatste maanden voor de kankerdiagnose voornamelijk gerelateerd lijken te zijn aan (symptoombestrijding van) dikkedarmkanker.

De Werkgroep Gynaecologische Oncologie (WOG) heeft in samenwerking met IKNL de oorzaken van incomplete stadiëring bij eierstokkanker opgespoord. Hierbij is gebruik gemaakt van de PRISMA-methode. Het blijkt dat incomplete stadiëring voornamelijk wordt veroorzaakt doordat professionals niet overtuigd zijn van bepaalde aanbevelingen in de richtlijn ovariumcarcinoom. Het gaat hierbij om unilaterale in plaats van bilaterale lymfklierdissectie en het niet of gedeeltelijk afnemen van aanbevolen biopten. In overleg met betrokkenen zijn verbetervoorstellen opgesteld en naar de Commissie Richtlijnen Gynaecologische Oncologie (CRGO) gestuurd.

Minister Schippers maakte op 5 oktober bekend dat in 2015 volgens voorlopige cijfers van het RIVM 850.000 Nederlanders deelnamen aan het bevolkingsonderzoek darmkanker. Bij bijna 3.700 van hen is na vervolgonderzoek darmkanker ontdekt. IKNL ziet het resultaat van het bevolkingsonderzoek terug als verschuiving in de Nederlandse Kankerregistratie (NKR): er worden meer patiënten gediagnosticeerd maar in een vroeger stadium. Dit laatste is gunstig: als darmkanker in een eerder stadium wordt ontdekt, is de kans op genezing groter.

Digitale mammografie levert vergelijkbare aantallen screen-gedetecteerde kankers en intervalkankers op als de voorheen gebruikelijke analoge mammografie. Ook zijn er geen signalen van toename van laaggradig ductaal carcinoom in situ. Digitale mammografie kan echter na de eerste screening wel leiden tot een hoger aantal vrouwen dat wordt doorverwezen voor nader onderzoek en een lagere, positief voorspellende waarde. Dit concluderen Linda de Munck (IKNL) en collega’s in het British Journal of Cancer. De studie is gebaseerd op gegevens van ruim 900.000 mammogrammen van het bevolkingsonderzoek naar borstkanker aangevuld met data van patiënten uit de NKR. 

Zowel blinde als niet-blinde dubbele beoordeling van het screeningsmammogram leidt tot vergelijkbare chirurgische behandeling voor vrouwen met door screening ontdekte borstkanker of met intervalkankers. Dat blijkt uit een studie van radioloog Roy Weber (Catharina Ziekenhuis) en collega’s gepubliceerd in Annals of Surgical Oncology. Een uitzondering op deze bevinding zijn de grotere resectievolumes van borstsparende ingrepen bij patiënten met een door screening ontdekt ductaal carcinoom in situ en het hogere aandeel borstsparende chirurgie voor intervalkankers bij niet-blinde, dubbele beoordeling. In de discussie noemen de onderzoekers mogelijke verklaringen. 

Herhaling van de schildwachtklierprocedure is een goed uitvoerbare, veilige ingreep bij patiënten met een gerecidiveerd mammacarcinoom die eerder een borst- en/of okselklieroperatie kregen. Dat betekent dat het standaard toepassen van een okselklierdissectie bij deze patiënten achterwege kan blijven, waardoor postoperatieve klachten zoals lymfoedeem kunnen worden voorkomen. Dit is één van de conclusies in het proefschrift waarop Guusje Vugts (Catharina Ziekenhuis, Eindhoven) donderdag 16 juni 2016 promoveerde aan Maastricht University.