Kankerdiagnoses
In de Kankeratlas wordt per 3-cijferig postcodegebied getoond of het aantal kankerdiagnoses in dat gebied hoger dan, gelijk aan of lager is dan wordt verwacht op basis van het Nederlands gemiddelde. Daarbij is rekening gehouden met bevolkingsgrootte, leeftijd en geslacht. Voor alle resultaten in de Kankeratlas geldt dat het gaat om resultaten die weergeven of het aantal kankerdiagnoses onder alle mensen uit een 3-cijferig postcodegebied hoger of lager was dan wordt verwacht op basis van het Nederlands gemiddelde. Uit de Kankeratlas valt daarom geen individueel risico voor een kankersoort te herleiden. In elk 3-cijferig postcodegebied wonen verschillende mensen, met verschillende eigenschappen, leefstijlen en gewoontes. Als er in de Kankeratlas getoond wordt dat het aantal kankerdiagnoses in een gebied hoger is dan wordt verwacht, betekent dit dat er over het algemeen meer mensen wonen die deze vorm van kanker hebben gekregen. Het betekent niet dat het risico op kanker voor elk individu in dat gebied verhoogd is.
Bevolkingsgrootte
Het aantal kankerdiagnoses in de atlas verwijst naar het jaarlijks aantal nieuwe kankerdiagnoses (de incidentie) onder mensen in elk 3-cijferig postcodegebied over de periode 2011-2020. Omdat er in sommige gebieden veel en in andere gebieden weinig mensen wonen, is het misleidend om alleen het aantal diagnoses te tonen. Daarom wordt er in de Kankeratlas rekening gehouden met de bevolkingsgrootte van de gebieden. In het venster met statistieken wordt naast het ‘gemiddeld aantal nieuwe diagnoses per jaar’ ook het ‘gemiddeld aantal diagnoses per 100.000 personen’ getoond. Hierbij is rekening is gehouden met de bevolkingsgrootte. In de analyse van de Kankeratlas wordt dat voor elk 3-cijferig postcodegebied gedaan.
Leeftijd
Kanker komt het meest voor bij oudere mensen. Als in een gebied relatief meer oude mensen wonen dan in een ander gebied, is het misleidend om het aantal kankerdiagnoses per 100.000 personen tussen deze gebieden te vergelijken. Daarom wordt in de analyse van de Kankeratlas naast bevolkingsgrootte ook rekening gehouden met verschillen in de leeftijdsverdeling. Dit wordt gedaan door de cijfers te wegen naar een gekozen standaardpopulatie (dit heet standaardisatie). Voor de Kankeratlas is dus het naar leeftijd gestandaardiseerde aantal nieuwe diagnoses voor de bevolkingsgrootte van een regio berekend. Door te corrigeren voor verschillen in bevolkingsgrootte en leeftijdsverdeling tussen de 3-cijferige postcodegebieden kan de in de atlas getoonde geografische variatie in ieder geval niet daardoor verklaard worden.
Uitkomstmaat
De maat die we in de atlas gebruiken is de Standardised Incidence Ratio (afgekort SIR). Ter illustratie, voor elk gebied wordt de leeftijd-gestandaardiseerde incidentie per 100.000 inwoners berekend. Door dit te delen door de leeftijd-gestandaardiseerde incidentie per 100.000 inwoners in Nederland, krijgen we de SIR. Bijvoorbeeld, als een 3-cijferig postcodegebied een incidentie heeft van 25 kankergevallen per 100.000 inwoners, en heel Nederland zou 20 kankergevallen hebben per 100.000 inwoners als het dezelfde leeftijdsopbouw zou hebben als het gebied in kwestie, dan is de SIR voor dit gebied 1.25 (=25/20). Dit geeft aan dat in dit gebied het aantal diagnoses 25% hoger is dan verwacht op basis van het Nederlandse gemiddelde.
In de analyse van de atlas wordt daarnaast bij de berekening van SIR gebruik gemaakt van informatie uit omliggende postcodegebieden via een proces genaamd ‘smoothing’. Een uitgebreidere uitleg over de statistische methode en onderliggende modellen is hier te vinden.
Wat betekenen de kleuren?
In de Nederlandse Kankeratlas wordt de geografische spreiding van kanker door middel van een range aan kleuren weergegeven op de kaart. Een SIR hoger dan 1 (weergegeven in verschillende tinten oranje/rood) betekent dat in dat gebied het aantal kankerdiagnoses hoger is dan wordt verwacht op basis van het Nederlands gemiddelde. Een SIR lager dan 1 (weergegeven in verschillende tinten blauw) betekent dat het aantal kankerdiagnoses lager is dan wordt verwacht op basis van het Nederlands gemiddelde. Hoe intenser de kleur, des te hoger of lager de SIR en de betrouwbaarheid van de SIR. SIR waarden rond de 1 betekenen dat het aantal kankerdiagnoses vrijwel gelijk is aan wat wordt verwacht op basis van het Nederlands gemiddelde. Een uitgebreidere uitleg over de betrouwbaarheid is hier te vinden.
Een blauwe kleur op de kaart betekent dus dat het aantal diagnoses lager is dan verwacht op basis van het Nederlands gemiddelde. Een oranje/rode kleur betekent dat het aantal diagnoses hoger is dan verwacht. Blauw betekent niet per se dat de kankersoort in dat gebied nauwelijks voorkomt, maar dat het aantal diagnoses er lager is dan je zou verwachten, rekening houdend met de bevolkingsgrootte en de leeftijdsverdeling en afgezet tegen een verwacht gemiddelde op basis van gegevens van heel Nederland. Het kan dus voorkomen dat het absolute aantal kankergevallen in een blauw gebied hoger is dan het absolute aantal kankergevallen in een rood gebied.
Het is belangrijk om te realiseren dat de SIR steeds een algemeen resultaat weergeeft voor het hele 3-cijferige postcodegebied en geen individuele risico's.