Uitleg NKR cijfers

Incidentie

De incidentie in NKR cijfers toont het aantal nieuwe diagnoses per jaar. Cijfers van de laatste 2 jaren betreffen voorlopige gegevens. 

De incidentie van het totaal van alle kankersoorten betreft het totaal van alle invasieve kanker, uitgezonderd basaalcelcarcinoom van de huid (een veel voorkomende vorm van huidkanker die vrijwel nooit levensbedreigend is). Bij het totaal van alle kankersoorten en bij het totaal van huidkanker is basaalcelcarcinoom van de huid niet meegeteld.

• Bekijk de tumorindeling

Eerste invasieve maligniteit

Bij de incidentiecijfers is per patiënt per type kanker alleen de eerste invasieve maligniteit meegeteld. Bij totaal kanker wordt alleen invasieve kanker meegeteld. Dit is conform internationale afspraken om cijfers tussen landen te kunnen vergelijken. Cijfers van alle tumoren per patiënt zijn zo nodig op te vragen via een gegevensaanvraag.

Niet-invasieve tumoren

Niet-invasieve tumoren worden niet getoond behalve bij de borstkanker en kanker van de urinewegen: 

• Bij borstkanker wordt Ductaal Carcinoma In Situ (DCIS), een niet-invasieve vorm van borstkanker, getoond, maar niet meegeteld bij van het totaal van borstkanker. Vanaf de update van 3 februari 2022 zijn alle diagnoses DCIS ontdubbeld (alleen de eerste diagnose per patiënt telt mee), zoals ook altijd al het geval was bij alle invasieve tumoren.
• Bij het totaal van kanker van de urinewegen wordt blaaskanker (Ta/Tis) en niet-invasieve nierbekken- en urineleiderkanker wel meegeteld. Bij het totaal van blaaskanker wordt Ta/Tis-T4 geteld. Bij zowel invasieve als niet-invasieve blaaskanker telt de eerste diagnose per patiënt. En dit geldt ook voor het totaal van blaaskanker, dit kan dus zowel een invasieve als een niet-invasieve blaaskanker zijn.

Voor de beschikbaarheid van gegevens over andere niet-invasieve tumoren kunt u informeren bij gegevensaanvraag@iknl.nl 

Eenheid

Als 'eenheid' kunt u bij incidentie kiezen tussen aantal, CR, ESR, RESR en WSR.

• Aantal: hoeveel nieuwe diagnoses van een bepaald type kanker gesteld zijn. 
• CR (Crude Rate/ ruwe incidentie): het aantal nieuwe diagnoses per 100.000 personen per jaar in de Nederlandse bevolking. De CR geeft een eerste indruk over het voorkomen van kanker. Met de CR kun je de incidentie vergelijken over de tijd of tussen regio’s in Nederland. Zo kunnen we zien of kanker echt vaker/minder voorkomt of dat een stijging/daling van de ruwe incidentie (deels) veroorzaakt wordt door bevolkingsgroei/krimp. 
• ESR (European Standardized Rate): het aantal nieuwe gevallen per 100.000 personen per jaar gecorrigeerd voor leeftijdsopbouw in de Europese bevolking. Omdat het ruwe incidentiecijfer (CR) doorgaans hoger uitvalt als in een bepaalde regio relatief veel ouderen wonen, is het gebruikelijk om het incidentiecijfer te standaardiseren voor de leeftijdsopbouw in de bevolking. Meestal wordt voor de standaardisatie de Europese bevolkingsopbouw gebruikt (ESP, 1976), wat resulteert in deze European Standardized Rate (ESR).
• RESR (Revised European Standardized Rate): is een nieuwe maat voor correctie voor leeftijdsopbouw in de Europese bevolking. Deze is gebasseerd op de Europese bevolkingsopbouw in 2010.
• WSR (World Standardized Rate): is een minder vaak gebruikte maat in Europa. De reden hiervoor is dat de leeftijdsopbouw van de wereldbevolking ook in grote mate bepaald wordt door Azië en Afrika, waar de leeftijdsopbouw anders is dan in Europa. 

Bijzonderheden per tumorsoort

Thymuskanker

De cijfers van thymuskanker geven een onverwacht beeld. Doordat de signalering van deze kankersoort een aantal jaren niet goed is verlopen, is er een dip in incidentie te zien in de jaren 2012-2014.

Myelodysplastisch syndroom

** Voor myelodysplastisch syndroom en myelodysplastische/myeloproliferatieve maligniteiten is de incidentie beschikbaar vanaf 2001. 

Plaveiselcelcarcinoom van de huid (PCC)

Vanaf 2016 worden ook nieuwe PCCs waarvan de diagnose bij de huisarts of in zelfstandige behandelcentra is gesteld in de NKR opgenomen. Dit verklaart de sterke stijging in incidentie tussen 2015 en 2017.

Basaalcelcarcinoom van de huid (BCC)

Het aantal diagnoses basaalcelcarcinoom staat nog niet in deze applicatie NKR Cijfers, maar is wel beschikbaar in de NKR, zie rapport huidkanker in Nederland. 

Update

Op 3 februari 2023 is de incidentieprognose van 2022 op NKR cijfers geplaatst op basis van gegevens zoals beschikbaar in de Nederlandse Kankerregistratie eind januari 2023. De volgende update zal zijn op 3 februari 2024, dan verschijnt de incidentieprognose 2023.

Prevalentie

Onder prevalentie op NKR cijfers toont standaard de 5-jaarsprevalentie: het aantal mensen die nog in leven zijn bij wie in de vijf jaar voorafgaand een vorm van kanker is vastgesteld. Door op prevalentie in het menu te klikken, kunt u kiezen voor de 10-jaarsprevalentie of de 20-jaarsprevalentie. Dan toont het aantal mensen dat nog in leven is respectievelijk 10 of 20 jaar na de diagnose. Dit is dus een diverse groep die personen omvat die genezen zijn van hun ziekte en ook personen bij wie net de diagnose kanker is gesteld. Bij prevalentie wordt 5, 10 of 20 jaar teruggekeken vanaf 1 januari van het geselecteerde jaar. Bij de meest recente prevalentie, voor het jaar 2021, wordt er dus vanaf 1 januari 2021 teruggekeken naar hoeveel mensen er op dat moment in leven waren die de afgelopen 5, 10 of 20 jaar een diagnose kanker hebben gekregen. 

Het totaal voor alle kankersoorten betreft alle invasieve kanker uitgezonderd basaalcelcarcinoom van de huid. Bij de prevalentie van kanker van de urinewegen wordt blaaskanker (Ta/Tis) en niet-invasieve nierbekken- en urineleiderkanker niet meegeteld.

Prevalentie kan worden getoond per geslacht en per leeftijdscategorie. Dit is de leeftijdscategorie op basis van de leeftijd van de patiënt op 1 januari van het geselecteerde jaar (het jaar vanaf welke 5, 10 of 20 jaar terug wordt gekeken). 

Bijzonderheden per tumorsoort

Myelodysplastisch syndroom

** Voor myelodysplastisch syndroom en myelodysplastische/myeloproliferatieve maligniteiten is de incidentie beschikbaar vanaf 2001. Daarom is de 5-jaarsprevalentie pas beschikbaar vanaf 2006, de 10-jaarsprevalentie vanaf 2011 en de 20-jaarsprevalentie vanaf 2021. 

Update

De prevalentie die op dit moment getoond wordt in NKR cijfers is op basis van de gegevens zoals beschikbaar in de NKR eind januari 2023. Deze cijfers zijn op 3 februari 2023 geüpdatet. De volgende update zal zijn op 3 februari 2024. 

Sterfte

De sterftecijfers op NKR cijfers betreffen het aantal patiënten dat in een bepaalde periode (meestal 1 jaar) overlijdt aan kanker. Deze sterftecijfers komen uit de doodsoorzakenstatistiek van het Centraal bureau voor Statistiek (CBS). Deze is gebaseerd op de oorzaak van overlijden die door de arts is aangegeven. De indeling van kankersoorten gebruikt door het CBS voor deze doodsoorzaakstatistiek is volgens ICD10.

** Voor myelodysplastisch syndroom en myelodysplastische/myeloproliferatieve maligniteiten en voor Polycythemia Vera is de sterfte beschikbaar vanaf 1996. 

Eenheid

Als 'eenheid' kunt u kiezen tussen aantal, CR, ESR en WSR.

• Aantal: hoeveel mensen zijn overleden aan kanker.
• CR (Crude Rate): het aantal sterfgevallen per 100.000 personen per jaar: het (ruwe) sterftecijfer. De CR wordt gebruikt om de sterfte te kunnen volgen in de loop van de tijd of tussen regio's te vergelijken. 
• ESR (European Standardized Rate): het aantal sterfgevallen per 100.000 personen per jaar gecorrigeerd voor de leeftijdsopbouw van de Europese bevolking. Omdat de CR doorgaans hoger zal uitvallen indien in een bepaalde regio relatief veel ouderen wonen, is het gebruikelijk om het sterftecijfer te standaardiseren voor de leeftijdsopbouw. Meestal wordt hiervoor de Europese bevolking gebruikt, wat resulteert in de European Standardized Rate (ESR).
• RESR (Revised European Standardized Rate): is een nieuwe maat voor correctie voor leeftijdsopbouw in de Europese bevolking deze is gebaseerd op de europese bevolkingsopbouw in 2010.
• WSR (World Standardized Rate): een minder vaak gebruikte maat in Europa. De reden hiervoor is dat de leeftijdsopbouw van de wereldbevolking ook in grote mate bepaald wordt door Azië en Afrika, waar de leeftijdsopbouw in grote mate verschilt van Europa. 

Update

De sterftecijfers 2022 zullen uiterlijk februari 2024 in NKR cijfers verschijnen. Deze doodsoorzakenstatistiek is ook te vinden op Statline van CBS. Daar zijn vanaf medio juni de voorlopige sterftecijfers van het afgelopen jaar beschikbaar en vanaf medio oktober de definitieve cijfers. Zie de cijfers in de uitgebreide lijst, of de sterftecijfers voor de hoofdgroepen. 

Regionale sterftecijfers

Bent u op zoek naar regionale gegevens over de sterfte aan kanker? De sterfte aan kanker per GGD-regio en per gemeente staat op Volksgezondheid en info, een website van het RIVM: www.vzinfo.nl/kanker/regionaal-sterfte

De sterfte per type nieuwvorming (kankersoort) per landsdeel, provincie, COROP-regio en gemeente is beschikbaar op Statline van CBS. 

Overleving

Overleving op NKR cijfers betreft het percentage patiënten dat na een bepaald aantal jaren na diagnose nog in leven is. Het betreft de relatieve overleving, de kans op overleving in een hypothetische wereld waarin geen andere doodsoorzaken bestaan. Deze correctie geeft een overlevingspercentage welke een benadering is voor de zogeheten kankerspecifieke overleving. 

In de overlevingscijfers zijn alle invasieve kankers meegenomen behalve basaalcelcarcinoom van de huid, de gegevens van kinderen jonger dan 18 jaar en gegevens van personen waarbij pas na overlijden bij obductie een tumor is ontdekt. Bij de overleving van kanker van de urinewegen wordt blaaskanker (Ta/Tis) en niet-invasieve nierbekken- en urineleiderkanker niet meegeteld.

De overleving is te bekijken per kankersoort. Een aantal kankersoorten, zoals ALL, botkanker en oogkanker, komen relatief veel bij kinderen voor. De hier weergegeven overleving is echter het overlevingspercentage gebaseerd op gegevens van volwassen patiënten. Voor patiënten jonger dan 18 jaar is de overleving in het algemeen beter. Voor vragen over incidentie, prevalentie en overleving bij kinderen met kanker kunt u contact opnemen via gegevensaanvraag@iknl.nl.

• De 5-jaars relatieve overleving beschrijft het percentage patiënten met een ziekte dat in leven is, vijf jaar nadat de ziekte is gediagnosticeerd, gedeeld door het verwachte percentage mensen dat in leven is op basis van levensverwachting in de algemene bevolking met dezelfde leeftijd en geslacht. Kijk voor het percentage van de 5-jaarsoverleving bij jaar vijf in de tabel of op de x-as van de grafiek. 
• De 10-jaars relatieve overleving beschrijft het percentage patiënten met een ziekte dat in leven is, tien jaar nadat de ziekte is gediagnosticeerd, gedeeld door het verwachte percentage mensen dat in leven is op basis van levensverwachting in de algemene bevolking met dezelfde leeftijd en geslacht. Kijk voor het percentage van de 10-jaarsoverleving bij jaar tien in de tabel of op de x-as van de grafiek.

De overleving is weer te geven per periode van diagnose, per geslacht, per leeftijdsgroep bij diagnose en per stadium bij diagnose. Meer informatie over de indeling van stadium is hier te vinden. 

Vanaf 1989 landelijk dekkend

De data vanaf 1989 zijn landelijk dekkend, dat was de start van de Nederlandse Kankerregistratie. Overlevingscijfers van 1961 t/m 1988 zijn niet landelijk dekkend. De data van de jaren ‘60 en ‘70 hebben betrekking op een toenemend aantal ziekenhuizen in de regio Eindhoven. De data van de jaren ‘80 hebben betrekking op ziekenhuizen in het noordwesten en zuidoosten van Nederland. 

Kleine groepen

In verband met de betrouwbaarheid van de uitkomsten hebben we geen overleving berekend voor groepen van minder dan 50 patiënten. 

• Toelichting beschikbaarheid overlevingsgegevens
• Toelichting berekening overleving

Bij de berekening van de overleving per stadium is geen leeftijdstandaardisatie toegepast. Ook bij het combineren van kankersoorten of bij het selecteren van leeftijdsgroepen wordt leeftijdsstandaardisatie niet toegepast.

Overleving hoger dan 100%

Op NKR Cijfers wordt de relatieve overleving weergegeven. Omdat dit een verhouding is tussen de geobserveerde en de verwachte overleving, kan deze boven de 100% liggen. Dit fenomeen kan zich voordoen bij kankersoorten met een lage mortaliteit. Als de overleving hoger is dan 100%, betekent dit dat de overleving voor de patiëntengroep hoger is dan die van een vergelijkbare groep personen (op het vlak van leeftijd, geslacht en kalenderjaar) uit de algemene bevolking. Dit kan verklaard worden door een gezondere levensstijl of een betere medische zorg van patiënten, wat bijvoorbeeld kan leiden tot een vroegere diagnose van andere ziekten.

De relatieve overleving kan ook toenemen in de jaren na de diagnose. Dit gebeurt wanneer de overleving voor de patiëntengroep langzamer afneemt dan de overleving van een vergelijkbare groep personen (op het vlak van leeftijd, geslacht en kalenderjaar) uit de algemene bevolking.
 

Update

De overleving is bijgewerkt met de vitale status gegevens uit de Basisregistratie Personen (BRP, voorheen genoemd gemeentelijke basisadministratie) tot en met 31 januari 2023. Deze laatste versie van de gegevens over overleving zijn op 29 augustus 2023 op NKR cijfers geplaatst. De volgende update wordt zomer 2024 verwacht. 

Kans op kanker

De kans om kanker te krijgen (life time risk) in Nederland is bijgewerkt voor de meest voorkomende kankersoorten. De gegevens kunt u hier vinden. 

Gegevens per ziekenhuis of regionaal oncologienetwerk

Zorgprofessionals en beleidsmedewerkers van ziekenhuizen en radiotherapeutische instituten vinden gegevens voor hun ziekenhuis en regionale oncologienetwerk in de IZA netwerktool. 

Internationale vergelijking

Bekijk ook statistieken over kanker in Europa op ECIS, het European Cancer Information System. Daarin kunt u de cijfers van Nederland vergelijken met andere Europese landen. Vergelijk bijvoorbeeld de incidentie en sterfte tussen Europese landen. 

Of bekijk op de Global Cancer Observatory van de IARC de wereldwijde statistieken van kanker en predicties voor de toekomst.

• Bekijk de meest voorkomende kankersoorten wereldwijd. 
• Bekijk de gestandaardiseerde incidentie van kanker vergeleken per land wereldwijd
• Prognose van het aantal diagnoses kanker in Europa in 2040
• De overleving van kanker vergeleken per land

De incidentie, prevalentie, sterfte en overleving van kanker in de Scandinavische landen is te zien in de applicatie van NordCan. 

Oorzaken van kanker

De IARC toont in tabellen en figuren hoeveel kankergevallen worden veroorzaakt door de volgende leefstijlfactoren. Bekijk bijvoorbeeld per continent:

•  het aantal kankergevallen veroorzaakt door alcolholgebruik
•  cijfers over kankergevallen veroorzaakt door blootstelling aan uv-straling
•  het percentage kankergevallen veroorzaakt door overgewicht
•  het kankergevallen veroorzaakt door infecties, zoals het HPV-virus

Bekijk ook voor Europa:

• aantal kankergevallen veroorzaakt door overgewicht in West-Europa
• aantal het aantal kankergevallen in West-Europa veroorzaakt door HPV-virus, hepatitus C, hepatitus B, helicobacter pylori of een ander virus 

Stadium bij diagnose

Overleving kan worden weergegeven aan de hand van het stadium bij diagnose. Voor de meeste kankers is het stadium volgens de TNM-classificatie vastgelegd. Omdat de TNM-classificatie regelmatig is bijgewerkt is het mogelijk om de TNM editie te selecteren. De volgende TNM edities zijn beschikbaar: TNM 4e editie (1989-1992), TNM 4e editie, 2e revisie (1993-1998), TNM 5e editie (1999-2002), TNM 6e editie (2003-2009), TNM 7e editie (2010-2016) en TNM 8e editie (2017-heden). 

Bij kanker van de vrouwelijke geslachtsorganen wordt het stadium vastgelegd volgens de FIGO-classificatie, afgeleid van de TNM. Bij lymfomen wordt gebruik gemaakt van de Ann Arbor classificatie. Voor beide classificaties zijn geen afzonderlijke edities beschikbaar. 

De verschillende TNM-classificatie in de tijd kunnen een effect hebben op de trends van de overlevingscijfers.