Prognostiek

Patiënten gediagnosticeerd met een laaggradig ductaal carcinoom in situ (DCIS) hebben een uitstekende borstkankerspecifieke en algehele overleving. Dat staat te lezen in een publicatie van Marissa van Maaren (IKNL) en collega’s in de European Journal of Cancer. Gelet op de uitstekende overleving van laaggradig DCIS en eerdere studies waaruit blijkt dat de kans op een recidief zeer laag is bij laaggradig DCIS, is het volgens de onderzoekers gerechtvaardigd om te onderzoeken of een actieve surveillance bij deze patiënten een veilig alternatief kan zijn in plaats van chirurgische behandeling. In Nederland is begin 2017 de LORD-trial gestart, waarin dit wordt onderzocht.

Met gegevens uit de Nederlandse Kankerregistratie zijn de uitkomsten van borstkankerbehandelingen vergeleken. Daaruit blijkt dat bij borstkanker in een vroeg stadium een borstsparende behandeling even veilig is als een borstamputatie. Ook blijkt dat snel starten met radiotherapie (bestraling) na een borstsparende operatie niet leidt tot betere overleving. Marissa van Maaren promoveert 28 september op dit onderzoek naar uitkomsten van verschillende borstkankerbehandelingen en het zo goed mogelijk voorspellen van de prognose van een patiënt. Het onderzoek had als doel om bij te dragen aan gepersonaliseerde behandeling en risicovoorspelling.

Bij een meerderheid van de patiënten met alvleesklierkanker werd tussen 1 januari 2014 en 30 juni 2015 afgezien van tumorgerichte behandeling. Doorgaans hadden deze patiënten een zeer slechte mediane overleving. Bij de meeste patiënten was ‘eigen keuze’ de belangrijkste reden om af te zien van een tumorgerichte behandeling. Dit suggereert volgens Myrte Zijlstra (IKNL, Radboudumc) en collega’s dat patiënten nauw betrokken waren bij de besluitvorming. De studie bevat aanknopingspunten voor toekomstig onderzoek om de kwaliteit van leven van patiënten met alvleesklierkanker verder te verbeteren. De onderzoekers signaleren dat patiëntgerapporteerde uitkomstmaten (PROM's) steeds belangrijker worden bij het bepalen van wat ‘passende, oncologische zorg’ is. 

De overleving van patiënten met slokdarmkanker is de afgelopen 26 jaar aanzienlijk toegenomen. Waarschijnlijk is dit het gevolg van chemoradiotherapie voorafgaand aan de operatie, in combinatie met het concentreren van slokdarmkankeroperaties in gespecialiseerde ziekenhuizen. In recentere jaren is de overleving van patiënten met maagkanker eveneens verbeterd, zo blijkt uit het proefschrift dat Margreet van Putten (IKNL) 25 mei 2018 verdedigt aan de Erasmus Universiteit. De variatie tussen ziekenhuizen wat betreft behandeling en impact daarvan op de overleving blijft volgens de promovenda een aandachtspunt. Dit geeft aan dat de besluitvorming rondom de behandeling van patiënten met slokdarm- en maagkanker nog verder kan worden geoptimaliseerd. 

Vrouwen met diabetes type 2 lijken een aanzienlijk hoger risico te hebben op het ontwikkelen van kanker gerelateerd aan overgewicht dan mannen. Dat blijkt uit een studie van Dennis Schrijnders (Langerhans, Zwolle) en collega’s gebaseerd op data uit de Nederlandse Kankerregistatie (NKR) en het ZODIAC-cohort (diabetespatiënten). Een opmerkelijke bevinding is dat het risico op kanker bij vrouwen vijf jaar voor de diagnose ‘diabetes type 2’ al verhoogd was. Deze resultaten zouden kunnen impliceren dat het lagere risico op kanker dat vrouwen over het algemeen hebben ten opzichte van mannen verloren lijkt te gaan zodra bij vrouwen type 2 diabetes is gediagnosticeerd. 

Een overgrote meerderheid van de patiënten met hairy-cell-leukemie in Nederland heeft uitzicht op een normale levensverwachting. Deze positieve boodschap staat te lezen in een studie uitgevoerd door Avinash Dinmohamed (IKNL, Erasmus MC) en collega’s met behulp van data uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR). Een nieuwe, bemoedigende bevinding is dat de bovengrens voor de relatieve overleving al twee jaar na diagnose werd bereikt bij patiënten tot 70 jaar gediagnosticeerd vanaf 2001. Dit succes is het gevolg van introductie van PNA-therapieën en vooruitgang in ondersteunende maatregelen. Hairy-cell-leukemie is een zeldzame vorm van beenmergkanker, waarbij een afwijking optreedt in de B-lymfocyten. 

Patiënten met niet-kleincellig longcarcinoom (NSCLC) krijgen steeds vaker een behandeling met curatieve intentie. Dit heeft tussen 1990 en 2014 geleid tot verbetering van de relatieve overleving. Deze trend was echter minder sterk zichtbaar bij oudere patiënten, zo blijkt uit onderzoek van Elisabeth Driessen (VieCuri MC) en collega’s met gegevens van ruim 187.000 patiënten uit de Nederlandse Kankerregistratie. De verschillen tussen jongere en oudere patiënten leek in de tijd kleiner te worden bij stadium I, maar bleef onveranderd bij stadium II en werden zelfs groter bij stadium III en IV ten nadele van ouderen. In toekomstige studies dient de focus daarom gericht te zijn op voorspellende factoren bij oudere patiënten met NSCLC.  

Chemotherapie met rituximab heeft tussen 2008-2015 geleid tot een significante verbetering van de relatieve overleving van patiënten in de leeftijd 80-84 jaar met diffuus grootcellig B-cel-lymfoom (DLBCL). Bij patiënten van 85 jaar en ouder is deze verbetering niet waargenomen, waarschijnlijk doordat in deze leeftijdsgroep minder of géén rituximab-bevattende chemotherapie werd gegeven. Dat concluderen Avinash Dinmohamed (IKNL en Erasmus MC) en collega’s op basis van een studie met data van de Nederlandse Kankerregistratie (NKR). De onderzoekers noemen de uitkomsten ‘onbevredigend’ en pleiten voor aanvullend onderzoek naar de klinische en biologische kenmerken van deze oudere leeftijdscategorie.