Katja Aben

Het doel van BlaZIB (BlaaskankerZorg In Beeld) is om inzicht te geven in de kwaliteit van zorg en deze waar mogelijk te verbeteren. Om dit doel te bereiken brengen onderzoekers de blaaskankerzorg in beeld vanaf het optreden van de eerste klachten tot en met een paar jaar na de diagnose en behandeling van blaaskanker.

Onder de naam ProZIB (Prostaatkanker Zorg In Beeld) is in 2014 een door KWF Kankerbestrijding gefinancierd onderzoeksproject gestart met als doel de kwaliteit van prostaatkankerzorg te evalueren en te verbeteren.

KWF heeft subsidie toegekend aan een gezamenlijke project van Erasmus MC en IKNL, getiteld 'The impact of modern radiation techniques on patterns of Second Primary cancers After external beam Radiotherapy for prostate Cancer' (SPARC). Meer inzicht in de mogelijk late effecten van moderne radiotherapie is belangrijk voor het bepalen van de meest optimale behandeling voor patiënten met prostaatkanker, zodat eventuele risico’s zo laag mogelijk gehouden kunnen worden. In het SPARC-project, dat in juni 2019 van start ging, worden in de diverse Nederlandse radiotherapiecentradata over de technische aspecten van de radiotherapie verzameld en gekoppeld aan gegevens uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR).

De Prospective Bladder Cancer Infrastructure (ProBCI) is een infrastructuur opgezet in 2019, waarbinnen medische informatie, patiëntgerapporteerde informatie en biomateriaal worden verzameld van patiënten met hoogrisico (niet-)spierinvasieve blaaskanker. Het doel van het cohort is het faciliteren van wetenschappelijk onderzoek om de prognose en de kwaliteit van leven van (toekomstige) patiënten te verbeteren. Het project is officieel van start gegaan in 2020 en heeft geen vastgestelde einddatum.

De REBACARE-studie evalueert het risico op het krijgen van een tumorrecidief in de blaas bij patiënten die een eenmalige chemospoeling in de blaas krijgen, voorafgaand aan een operatie waarbij de nier en urineleider worden verwijderd. Deze operatie wordt uitgevoerd in verband met een tumor aan het verzamelsysteem van de nier en/of urineleider. De verwachting is dat deze spoeling voorafgaand aan de operatie, het risico op het krijgen van een tumorrecidief in de blaas net zo veel verlaagt als de huidige standaard: namelijk een eenmalige chemospoeling na de operatie, echter met een veiliger profiel. Deze studie vindt plaats in 18 ziekenhuizen in Nederland. In totaal nemen 190 patiënten deel aan de studie, waarvan de laatste patiënt in augustus 2020 is geïncludeerd.

De CRAC-studie (Comparison of Radical Cystectomy and Bladder sparing treatment in muscle invasive bladder cancer) is een substudie binnen het BlaZIB-project. Patiënten die in Nederland een curatieve behandeling krijgen aangeboden voor een niet-gemetastaseerd spierinvasief blaascarcinoom worden geïncludeerd. De studie vergelijkt de uitkomsten tussen de patiënten behandeld met radicale cystectomie en patiënten die een blaassparende therapie ondergingen, zoals chemoradiatie of brachytherapie.

In 2020 werd Stichting PRO-RCC (Prospective cohort - Renal Cell Carcinoma) opgericht, met het doel een infrastructuur te bieden voor het verzamelen van klinische gegevens en patiëntgerapporteerde uitkomsten van nierkankerpatiënten in Nederland. Door een prospectief cohort van nierkankerpatiënten te beheren, faciliteert PRO-RCC wetenschappelijk onderzoek om de prognose en de levenskwaliteit van patiënten met nierkanker te verbeteren. Het project heeft geen vastgestelde einddatum.

Robot-geassisteerde radicale prostatectomie (RARP) en uitwendige radiotherapie (EBRT), vaak gecombineerd met hormonale therapie, zijn veelgebruikte behandelingen voor hoog-risico, niet-gemetastaseerd prostaatkanker. Tot op heden bestaat er geen consensus over de meest optimale behandeling in deze patiëntenpopulatie. Met de RECOVER-studie (high-Risk prostatE Cancer radiatiOn Versus surgERy) willen we hier meer inzicht in geven.

Het creëren van een solide basis voor aanbevelingen om de zorg voor patiënten met blaaskanker te verbeteren. Dat is de doelstelling van het proefschrift ‘Blaaskankerzorg in Nederland; zijn richtlijnen en praktijk met elkaar in harmonie?’ van IKNL-onderzoeker Lisa van Hoogstraten. Samen met collega’s onderzocht ze de afgelopen jaren diverse aspecten van de blaaskankerzorg in Nederland door de variatie tussen ziekenhuizen te beoordelen, onderliggende factoren te identificeren en het effect van de variatie op de klinische uitkomsten en de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven van patiënten te evalueren.

Movember staat in het teken van de gezondheid van de man in het algemeen én om speciale aandacht te vragen voor prostaatkanker en zaadbalkanker. In dit kader zet IKNL de actuele cijfers voor incidentie en overleving op een rij. Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij Nederlandse mannen. Bijna 15.000 mannen kregen deze diagnose in 2022. Zaadbalkanker komt minder vaak voor. In 2022 kregen bijna 1000 mannen de diagnose zaadbalkanker. De overleving van mannen met een tumor in de mannelijke geslachtsorganen is in vergelijking met andere vormen van kanker redelijk goed; de 10-jaarsoverleving voor prostaatkanker is bijna 80% en voor patiënten met zaadbalkanker is dit 95%.

Uit onderzoek blijkt dat er grote ziekenhuisvariatie bestaat in het gebruik van neoadjuvante chemotherapie bij patiënten met spierinvasieve blaaskanker. Dit lijkt impact te hebben op de overleving van de patiënt. De variatie kan voor een deel worden gereduceerd door betere naleving van de richtlijnen voor patiënten met stadium T3-4a blaaskanker en door kritische herevaluatie van de richtlijnen op basis van toekomstig wetenschappelijk onderzoek voor patiënten met stadium T2 blaastumoren. De onderzoekers hopen dat de studie leidt tot meer eenduidig beleid.

Uit een recent gepubliceerde studie blijkt dat beeldvorming met FDG-PET/CT van toegevoegde waarde kan zijn bij de stadiëring (en daarmee de behandeling) van patiënten met spierinvasief blaaskanker. Bij 36 procent van de patiënten met spierinvasief blaaskanker die CT- én FDG-PET/CT-beeldvorming kregen werden positieve lymfeklieren gevonden, versus 11 procent bij patiënten met alleen CT-beeldvorming.

Het BlaZIB-onderzoek (BlaaskankerZorg In Beeld) is afgerond. Het doel van deze studie was inzicht geven in de kwaliteit van zorg in Nederland en deze - waar mogelijk - te verbeteren. Om dit te bereiken brachten onderzoekers de blaaskankerzorg in beeld vanaf het optreden van de eerste klachten tot en met een paar jaar na de diagnose en behandeling. Uit dit onderzoek kwamen veel relevante inzichten in de zorg voor blaaskankerpatiënten. Deze zijn inmiddels gedeeld met zowel de wetenschappelijke verenigingen die bij de blaaskankerzorg zijn betrokken als de deelnemende patiënten (en hun naasten).

Drieënzestig procent van onderzochte gerandomiseerde studies met immunotherapie bij blaas-, long- en nierkanker bevat een aanpassing aan verschillende aspecten van primaire eindpunten. Tegen de geldende richtlijnen in, werd hier slechts in een minderheid van de studies over gerapporteerd. Dit blijkt uit een vandaag gepubliceerde review in JAMA Oncology. De onderzoekers roepen vakgenoten op om veranderingen aan primaire eindpunten in onderzoek kritisch te beoordelen.

Blaaskanker behoort wereldwijd tot de tien meest voorkomende vormen van kanker. Daarmee zorgt de ziekte voor een aanzienlijke belasting op de zorg. De incidentie van blaaskanker wordt beïnvloed door bevolkingsgroei en vergrijzing, maar ook door blootstelling aan risicofactoren zoals roken. Uit recent onderzoek komen aanbevelingen om de incidentie van blaaskanker te verlagen, de druk op de zorg te verminderen, het leven van blaaskankerpatiënten te verbeteren en de kans op terugkeer van de ziekte te verkleinen.

Van complexe chirurgische ingrepen is aangetoond dat de uitkomsten van de operatie beter zijn in een ziekenhuis waar een bepaalde operatie vaker wordt uitgevoerd. In Nederland gelden er daarom minimum volumenormen voor hoogcomplexe chirurgie, zoals de blaasverwijdering (radicale cystectomie). Onderzocht is of het minimum ziekenhuisvolume voor cystectomieën bij blaaskanker een ongewenste prikkel geeft om meer te opereren, zoals soms wordt gedacht.

Chemoradiatie met capecitabine is een patiëntvriendelijker alternatief voor chemoradiatie met 5-fluorouracil (5-FU) bij patiënten met spierinvasief blaascarcinoom. Er is geen verschil in toxiciteit en overleving, terwijl een op capecitabine gebaseerd behandelschema minder medische handelingen met zich meebrengt. Omdat deze optie minder belastend is voor zowel patiënten als zorgverleners, zou chemoradiatie op basis van capecitabine de voorkeur moeten krijgen. Deze aanbeveling blijkt uit een recente studie naar de blaaskankerzorg in Nederland.

Blaasspoelingen met het BCG-vaccin bij patiënten met blaaskanker zorgt voor een actiever afweersysteem. Deze ‘training’ van het afweersysteem verhoogt bovendien mogelijk de effectiviteit van de blaaskankerbehandeling. Dit blijkt uit onderzoek van een team van nationale en internationale onderzoekers van het Radboudumc, Erasmus MC, Murdoch Children’s Research Institute en IKNL.

KWF honoreert onderzoeksproject ADMINISTRATE (Advanced Diagnostic Modalities in ImagiNg Impacting on diagnosiS, TReatment And paTient outcomE). In dit onderzoek zal de implementatie en klinische impact van de diagnostische prostaat-MRI en PSMA-PET/CT worden geëvalueerd. Met de verkregen inzichten kan het diagnostisch traject van prostaatkanker verder worden geoptimaliseerd en kunnen patiënten in de toekomst beter worden geïnformeerd, wat leidt tot betere gedeelde besluitvorming.

Afgelopen juni ging officieel de RECOVER-studie van start. In deze studie worden twee veelgebruikte behandelingen voor patiënten met vergevorderde prostaatkanker zonder uitzaaiingen met elkaar vergeleken; de (robot geassisteerde) operatie en uitwendige bestraling, vaak gecombineerd met hormoontherapie.