Onderzoek blaaskanker toont uitdagingen voor de volksgezondheid en de klinische praktijk
Blaaskanker behoort wereldwijd tot de tien meest voorkomende vormen van kanker. Daarmee zorgt de ziekte voor een aanzienlijke belasting op de zorg. De incidentie van blaaskanker wordt beïnvloed door bevolkingsgroei en vergrijzing, maar ook door blootstelling aan risicofactoren zoals roken. Uit recent onderzoek komen aanbevelingen om de incidentie van blaaskanker te verlagen, de druk op de zorg te verminderen, het leven van blaaskankerpatiënten te verbeteren en de kans op terugkeer van de ziekte te verkleinen.
Wereldwijde trends in de epidemiologie van blaaskanker
In een recente review schetsen onderzoekers van Radboudumc en IKNL de wereldwijde trends in de incidentie en mortaliteit van blaaskanker. Zij bespreken de belangrijkste risicofactoren en benoemen de implicaties, uitdagingen en kansen van deze epidemiologische trends voor de volksgezondheid en de klinische praktijk, waaronder:
- Incidentie blaaskanker verminderen
De stijgende incidentie van blaaskanker, een wereldwijd groeiend tekort aan beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg en beperkte financiële middelen onderstrepen de noodzaak om de aanzienlijke last van blaaskanker te verminderen.
- Bewustwording over blaaskanker vergroten
De maatschappelijke bewustwording met betrekking tot risicofactoren die blaaskanker kunnen veroorzaken en de symptomen van blaaskanker, moet worden vergroot. Dit geldt in het bijzonder voor risicogroepen en zorgprofessionals.
- Ontmoedigingsbeleid roken
Gezien het onbetwiste verband tussen roken en blaaskanker moeten er verdere inspanningen gericht op primaire preventie worden ondernomen, vooral door een betere implementatie van (wereldwijd) tabaksontmoedigingsbeleid. Overheidsmaatregelen zoals verhoging van de prijs van tabak, verbod op roken in de openbare ruimte en beperking van het aantal verkooppunten hebben daarbij de grootste impact.
- Goedkopere alternatieven blaaskankerdiagnose
Er is dringend behoefte aan minder invasieve en goedkopere benaderingen voor de diagnose van primaire en recidiverende blaaskanker in de klinische praktijk.
- Meer onderzoek naar preventie van terugkeer en progressie van blaaskanker
Literatuur over de mogelijke associaties tussen leefstijlfactoren en klinische uitkomsten zoals ziekteterugkeer of ziekteprogressie bij blaaskanker is schaars. Gezien de observationele data die wijzen op gunstige effecten van een gezonde levensstijl op klinische uitkomsten bij andere soorten kanker, zou dit aspect een prioriteit moeten zijn voor onderzoek naar blaaskanker.
Blaaskanker in Nederland
Voor Nederland geldt dat het jaarlijkse aantal nieuwe kankerdiagnoses de komende tien jaar flink zal toenemen. Dit is te zien in het Trendrapport van IKNL. Het aantal diagnoses blaaskanker onder vrouwen en mannen nam afgelopen jaren steeds toe, mede door de vergrijzing. In 2019 werd bij 1.578 vrouwen de diagnose blaaskanker gesteld. Naar verwachting stijgt dit aantal naar ruim 1.900 in 2032. Bij mannen nam het aantal diagnoses de afgelopen decennia toe tot 5.383 in 2019. Zoals beschreven in het Trendrapport zal dit aantal toenemen naar bijna 6.200 diagnoses in 2032. Deze algehele stijging is vooral toe te schrijven aan een toename onder mannen ouder dan 75 jaar. In de jongere leeftijdsgroepen lijkt het aantal diagnoses te stabiliseren of zelfs af te nemen.
Roken en blaaskanker
Ongeveer 30-50% van alle blaaskankergevallen wordt veroorzaakt door roken. De incidentiecijfers voor blaaskanker weerspiegelen dan ook het rookgedrag van enkele decennia geleden. Vrouwen begonnen historisch gezien later met roken dan mannen. De toename van blaaskanker bij vrouwen volgt de toename van het aantal rokende vrouwen vanaf de jaren tachtig. In Nederland nam het aandeel rokers in de loop van de tijd af, bij mannen startte deze afname eerder dan bij vrouwen. Er zijn echter nog altijd landen waar de rookprevalentie onder zowel mannen als vrouwen stijgende is.
In de Nederlandse Kankeratlas is te zien dat het aantal diagnoses blaas- en urinewegkanker hoger is in delen van bepaalde grote steden. Omdat roken een risicofactor is voor blaaskanker, is het te verwachten dat het geografische patroon voor blaaskanker lijkt op het patroon voor longkanker. Vergelijking van deze patronen in de Nederlandse Kankeratlas laat inderdaad enige overlap zien; in gebieden waar meer wordt gerookt, komt ook meer blaaskanker voor.
Eerste bewijs dat een gezonde leefstijl werkt
Onderzoeksresultaten uit de Nederlandse prospectieve cohortstudie UroLife met data uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) tonen voor het eerst aan dat gezond leven en het naleven van de leefstijlaanbevelingen voor kankerpreventie de kans op terugkeer van blaaskanker verkleint. Daarnaast hangt een gezondere leefstijl bij patiënten met niet-spierinvasieve blaaskanker samen met een betere kwaliteit van leven. Zie voor een uitgebreide samenvatting het bericht ‘Patiënten met blaaskanker die gezond leven hebben een kwart minder kans op terugkeer van de ziekte.’
Adviseer patiënten over stoppen met roken en een gezonde leefstijl en verwijs ze indien nodig naar erkende leefstijlinterventies
Alina Vrieling, Assistant Professor Nutrition and Cancer Epidemiology Radboudumc
Oproep aan beleidsmakers en zorgprofessionals: zet in op preventie
Dr. Ir. Alina Vrieling: “De ervaring leert dat preventie het meest efficiënt is wanneer maatregelen van hogerhand worden opgelegd. Gezien het onbetwiste verband tussen roken en (onder andere) het risico op blaaskanker zouden overheden de door de WHO geformuleerde beleidsrichtingen verder en sneller kunnen uitvoeren om het gebruik van tabak te verlagen. Zorgprofessionals moeten dit beleid ondersteunen door patiënten erop te wijzen wat de effecten van roken zijn en ze eventueel voor hulp naar erkende interventies te verwijzen. Gelukkig staat dit ook al als afspraak genoteerd in het Integraal Zorgakkoord en in de richtlijnen voor blaaskanker van de European Association of Urology. Daarnaast moedigen wij behandelaars aan om patiënten te adviseren de richtlijnen voor kankerpreventie van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds te volgen. Hoewel er nog geen onomstotelijk bewijs is dat hiermee de kans op terugkeer van blaaskanker wordt verlaagd, is wel duidelijk dat hiermee de kans op onder andere hart- en vaatziekten, tweede tumoren en sterfte kan worden verkleind. Deze adviezen dienen aan bod te komen in het leefstijlgesprek, dat vanaf 1 januari 2025 onderdeel moet zijn van de standaardzorg voor iedere patiënt.”
Publicaties
- In American Journal for Clinical Nutrition: Adherence to lifestyle recommendations after non-muscle invasive bladder cancer diagnosis and risk of recurrence. Moniek van Zutphen, Jasper P. Hof, Katja K.H. Aben, Ellen Kampman, J. Alfred Witjes, Lambertus A. Kiemeney, Alina Vrieling.
- In International Journal of Cancer: Longitudinal associations of adherence to lifestyle recommendations and health-related quality of life in patients with non-muscle invasive bladder cancer. Short title: Lifestyle and quality of life after NMIBC. Nikoletta Vidra, Ivy Beeren, Moniek van Zutphen, Katja K.H. Aben, Ellen Kampman, J. Alfred Witjes, Antoine G. van der Heijden, Lambertus A. Kiemeney, Alina Vrieling.
- In Nature Reviews Clinical Oncology: Global trends in the epidemiology of bladder cancer: challenges for public health and clinical practice. Lisa M.C. van Hoogstraten, Alina Vrieling, Antoine G. van der Heijden, Manolis Kogevinas, Anke Richters, Lambertus A. Kiemeney.
Meer informatie
Meer informatie over deze publicaties is verkrijgbaar via bibliotheek@iknl.nl. Informatie over de UroLife-studie vindt u hier. Voor vragen over blaaskanker kunt u contact opnemen met dr. Katja Aben of dr. Vera Atema van IKNL.
