Rookvrije toekomst kan in 22 jaar minstens 120.000 kankerdiagnoses voorkomen

Roken veroorzaakt het overgrote deel van de longkankerdiagnoses en een aanzienlijk deel van slokdarm- en blaaskankerdiagnoses, maar ook de kans op 9 andere kankersoorten wordt vergroot door roken waaronder kanker in het hoofd-halsgebied en nierkanker. Het aantal rokers in Nederland nam de afgelopen jaren slechts gestaag af. Maar wat als het aantal rokers sneller zouden dalen dan de afgelopen jaren? Onderstaand geven we voor drie kankersoorten weer welke impact dat heeft op het aantal nieuwe diagnoses.

Toekomstig aantal diagnoses

In 2023 rookte 19% van de volwassenen en bijna 10% van de jongeren tussen de 12 en 18 jaar. Als het percentage rokers afneemt naar 5% van de volwassenen en 0% van de jongeren in 2032, voorkomen we in totaal 120.000 long-, blaas- en slokdarmkankerdiagnoses over de periode 2024-2045. Wanneer we het verschil in kankerdiagnoses splitsen naar tumorsoort dan zien we dat het in totaal gaat om 89.000 longkankerdiagnoses, ruim 16.000 blaaskankerdiagnoses en bijna 15.000 slokdarmkankerdiagnoses over die periode.

Effect preventie over aantal jaar al zichtbaar

Als we nu inzetten op een daling naar 5% rokers onder volwassenen en 0% onder jongeren, dan plukken we daar over een aantal jaar al de vruchten van. We kunnen tot en met 2032 al ruim 16.000 diagnoses longkanker, 3.300 diagnoses blaaskanker en 2.600 diagnoses slokdarmkanker voorkomen.

Een rookvrije generatie

Bij bovenstaande berekeningen kijken we naar een daling van het aantal rokers onder jongeren en volwassenen voornamelijk doordat ze stoppen met roken, maar wat is het effect als een hele generatie nooit start met roken? Als de jongeren van 2032 (die in 2024 4-10 jaar zijn) nooit starten met roken en we volgen ze tot ze 80–86 jaar oud zijn, dan scheelt dat minstens 66.000 diagnoses van long-, blaas- en slokdarmkanker in deze groep. Omdat deze kankersoorten vaak op oudere leeftijd voorkomen, is het effect het sterkst wanneer deze groep de leeftijd van 73 t/m 79 jaar heeft behaald.

Van populatieniveau naar het individu

Bovenstaande betreft cijfers op populatieniveau, maar wat betekent stoppen met roken voor het individu? Roken is geestelijk én lichamelijk verslavend. Dat komt vooral door nicotine, een stof in tabaksbladeren. Stoppen met roken is daarom uitdagend. Er zijn vele programma’s en zorgprofessionals die hierbij kunnen helpen. De website ikstopnu.nl helpt eenieder die wilt stoppen met roken op weg. Vanaf de dag dat iemand stopt met roken is er al sprake van gezondheidswinst. Zo daalt de bloeddruk en de hartslag al na 20 minuten en is de kans op coronaire hartziekten na een jaar al gehalveerd. Op de langere termijn zien we dat bijvoorbeeld het risico op longkanker na 10 jaar is gehalveerd en het risico op andere kankersoorten ook afneemt. Zie de website van Trimbos voor meer informatie.

Daadwerkelijke effect groter

Het daadwerkelijke effect van een snellere afname van het aantal rokers in Nederland zal nog vele malen groter zijn dan de cijfers in deze publicatie laten zien. In de huidige berekeningen namen we een drietal kankersoorten mee, maar er zijn nog meer kankersoorten gelinkt aan roken. Daarnaast draagt roken ook bij aan een verhoogd risico op andere aandoeningen als hart- en vaatziekten en COPD. Als Nederlanders minder roken, neemt het aantal diagnoses van deze en andere door roken veroorzaakte ziekten ook af. Ook zullen er minder mensen ziek worden door meeroken. De totale gezondheidswinst van nog meer inzetten op rookpreventie is dus nog groter.

Internationaal is er veel belangstelling voor deze calculaties, onder andere vanuit de International Agency for Research on Cancer (IARC): 'This important work provides crucial insights on the gain that the government and society can achieve by implementing ambitious plans towards reducing tobacco smoking. Stronger actions to decrease tobacco smoking in the Netherlands (and worldwide) could prevent cancer and deaths from this disease and many other diseases,' aldus Dr. Isabelle Soerjomataram, afdelingshoofd kankersurveillance IARC (WHO).

Bij (pers)vragen kunt u contact opnemen met onze persvoorlichter.

Wilt u meer inhoudelijke informatie dan kunt u contact opnemen met dr. Maarten J. Bijlsma en dr. Vera Atema

Uitleg over de berekeningen

We hebben berekend hoeveel diagnoses van longkanker, blaaskanker en slokdarmkanker kunnen worden voorkomen wanneer

1. het aandeel volwassenen wat rookt zal dalen naar 5% in 2032 en 
2. er 0% van de jongeren rookt in 2032.

Dit is bepaald door verwachte incidentiecijfers in bovengenoemd scenario te vergelijken met verwachte incidentiecijfers volgens een referentiescenario waarin het aandeel rokers minder snel daalt. Dit referentiescenario volgt de rookprevalentie van het RIVM-referentiescenario uit het rapport “Impact van het Nationaal Preventieakkoord voor roken”.

De preventiecalculaties deden we in Dynamo-HIA, software ontwikkeld door RIVM in samenwerking met Erasmus MC. Dit model schat hoeveel mensen ziek worden bij blootstelling aan bepaalde risicofactoren. In onze berekeningen hebben we informatie ingevoerd over:

1. bevolking (opbouw, sterfte- en geboortecijfers en prognose, afkomstig van CBS); 
2. ziekte (kankerincidentie, afkomstig uit de Nederlandse Kankerregistratie) en
3. risicofactoren (rookprevalentie, afkomstig uit de Gezondheidsenquête/Leefstijlmonitor, CBS i.sm. RIVM en Trimbos-instituut, 2014-2022; vóór 2014: Continu Onderzoek Rookgewoonten (COR) uitgevoerd door TNS-NIPO in opdracht van STIVORO, beschikbaar gesteld door Gezondheidsfondsen voor Rookvrij; en relatieve risico’s, afkomstig uit literatuur).

We kozen voor de kankersoorten waarvan het hoogste percentage van het aantal diagnoses is toe te schrijven aan roken. Dat zijn longkanker (72%), slokdarmkanker (plaveiselcelcarcinoom 65%; in onze analyses is geen onderscheid gemaakt naar weefseltype) en blaaskanker (46%) (bron: TNO-PAF studie). In geval van hoofd-halskanker is 68% toe te schrijven aan rookgedrag, maar omdat dit een verzameling is van veel verschillende kankersoorten met verschillende risicofactoren (ook in combinatie met alcohol en HPV-infectie), is gekozen om deze groep niet mee te nemen in deze analyse. Lees meer informatie over de precieze analyses en selecties.

Met dank aan dr. Wilma Nusselder (Erasmus MC) voor de methodologische ondersteuning

Aan deze uitgave werkten mee 

• Maarten J. Bijlsma (projectleider)
• Jelle Evers
• Jaike Praagman
• Anja van Gestel
• Eugene Tjoa
• Olga van der Hel
• Roos van der Ven
• Mardie Vermunt
• Jolanda Sinha
• Wendy Dontje
• Vera Atema
• Mieke Aarts