Besluitvorming

Variaties in de primaire behandeling van patiënten met prostaatkanker zijn deels toe te schrijven aan uiteenlopende risicostratificaties en inconsistente aanbevelingen in nationale en internationale richtlijnen. Dat concludeert een groep onderzoekers,  urologen en radiotherapeuten uit Nederland en Finland. Ze vonden onder meer verschillen in het beleid ten aanzien van het actief volgen van patiënten en inzet van brachytherapie en externe radiotherapie. Wat betreft radicale prostatectomie en hormonale therapie zijn de (inter)nationale richtlijnen wel grotendeels consistent. Omdat leeftijd en levensverwachting een grote rol spelen bij de behandelkeuze verdienen deze volgens de onderzoekers een prominentere plaats in klinische richtlijnen.

Door introductie van de PSA-test is het aantal mannen dat wordt gediagnosticeerd en behandeld vanwege prostaatkanker toegenomen, maar veel van deze mannen zouden nooit enige symptomen van prostaatkanker of sterfte als gevolg van deze ziekte hebben ondervonden. Een internationale groep urologen, patiënten, huisartsen en onderzoekers doen daarom in de British Journal of Medicine een voorstel voor een richtlijn met een ‘zwakke aanbeveling’ tégen het aanbieden van PSA-screening in de context van een bevolkingsonderzoek. De aanbeveling is ‘zwak’, omdat er slechts een klein maar onzeker voordeel is van screening op daling van de overlijdenskans door prostaatkanker, waarbij de voordelen niet opwegen tegen de nadelen.

Bestaande handleidingen voor het actualiseren van klinische richtlijnen zijn niet optimaal qua methodiek. Ook wordt niet adequaat gerapporteerd over de gebruikte methodiek in geactualiseerde richtlijnen. Die conclusie trekt Robin Vernooij (IKNL) in zijn proefschrift ‘Updated clinical guidelines: improving their methods and reporting’. Hierin beschrijft hij de evaluatie van 35 richtlijnhandboeken, de ontwikkeling van een instrument (CheckUp) voor verbetering van het actualisatieproces en evaluatie van rapportages van 60 geactualiseerde richtlijnen. Een checkUp zou volgens de promovendus standaard onderdeel moeten uitmaken van elk actualisatieproces. De verdediging van het proefschrift vindt plaats op 16 februari aan de Universitat Autònoma de Barcelona.
 

De naleving van richtlijnen bij de behandeling van patiënten met hoog-risico stadium II en stadium III dikkedarmkanker is in Nederland suboptimaal. Die conclusie trekken Lotte Keikes (AMC) en collega’s op basis van een vragenlijst uitgezet onder een selectie van medisch oncologen in alle Nederlandse ziekenhuizen. Het niet-naleven van de richtlijnen had voornamelijk betrekking op overbehandeling met adjuvante chemotherapie bij patiënten met stadium II en III dikkedarmkanker en onderbehandeling met doelgerichte therapie bij gemetastaseerde dikkedarmkanker. De onderzoekers noemen een aantal mogelijke oorzaken en doen aanbevelingen om de implementatie en monitoring van richtlijnen te verbeteren. 

Genexpressieprofielen worden relatief vaak gebruikt in Nederland om de besluitvorming rond adjuvante chemotherapie te ondersteunen bij patiënten met een vroeg stadium van borstkanker, hoewel dat niet in alle gevallen wordt aanbevolen in oncologische richtlijnen. Dat blijkt uit onderzoek van Kay Schreuder (IKNL) en collega’s. Ook stellen zij vast dat de uitslag van genexpressieprofielen niet altijd wordt nageleefd. Dit duidt op de behoefte aan reproduceerbare en objectieve instrumenten om deze besluitvorming beter te kunnen onderbouwen.

De naleving van richtlijnen voor het geven van adjuvante therapie aan patiënten met baarmoederkanker met een laag tot gemiddeld risico is uitstekend in Nederland. Dat blijkt uit een studie van Florine Eggink (UMC Groningen) en collega’s. Bij patiënten met hoog-risico baarmoederkanker is er echter ruimte voor verbetering. Volgens de onderzoekers is er nader onderzoek nodig om beter inzicht te krijgen in de achterliggende oorzaken van het niet naleven van richtlijnen. Mede vanwege het huidige accent op gedeelde besluitvorming.

Vanaf vandaag kunnen zorgprofessionals gebruik maken van Oncoguide. Kennisbronnen als richtlijnen en predictiemodellen komen digitaal beschikbaar, zodat zorgprofessionals samen met de patiënt de juiste beslissingen kunnen nemen. Met Oncoguide wordt een stap gezet op weg naar ‘data driven healthcare’.

De naleving van de richtlijn Pancreascarcinoom kon beter in 2012, zo blijkt uit onderzoek van Bengt van Rijssen (AMC Amsterdam) in samenwerking met de richtlijnevaluatiecommissie en onderzoekers van IKNL. In de studie is gekeken naar de naleving van drie kwaliteitsindicatoren, waaronder bespreking van patiënten in een multidisciplinair overleg, toepassen van adjuvante chemotherapie na resectie en het starten van de behandeling binnen maximaal drie weken na het multidisciplinair overleg. Om de zorg voor deze patiënten verder te verbeteren, sluiten de onderzoekers af met een aantal aanbevelingen.