De Nederlandse Kankerregistratie (NKR) legt diverse gegevens vast over de diagnostiek en behandeling van alle patiënten met kanker in Nederland. De NKR is sinds 1989 landelijk dekkend.
Informatie voor patiënten en naasten over longkanker vindt u op kanker.nl en op de website van Longkanker Nederland.
Incidentie longkanker
Jaarlijks krijgen ruim 14.500 mensen in Nederland de diagnose longkanker. Het is daarmee de derde meest voorkomende vorm van kanker.
Ruim 14.500 mensen krijgen in Nederland jaarlijks de diagnose longkanker. Het is zowel bij mannen als vrouwen de derde meest voorkomende vorm van kanker. Niet-kleincellig longkanker omvat 69% van de tumoren, kleincellig longkanker 12% van de tumoren. De restgroep bestaat vooral uit tumoren zonder weefseldiagnose. Dit betreft meestal patienten met stadium I die behandeld worden met radiotherapie maar bevat ook patienten met stadium IV die alleen best supportive care krijgen. In het jaar 2020 was er een kleine dip in de incidentie als gevolg van de Covid-pandemie.
De incidentie van longkanker is gerelateerd aan het rookgedrag 20-30 jaar geleden. Binnen Nederland varieert de incidentie sterk naar regio. In de Nederlandse Kankeratlas is een overzicht te zien van de incidentie naar geslacht en woonplaats.
Eind 2022 verscheen een rapport over ‘Trends & prognoses tot en met 2032’. Daarin wordt voorspeld dat de incidentie bij vrouwen zal toenemen tot 8526 diagnoses per jaar en bij mannen tot 8145.
Relevante publicaties:
Stadiumverdeling
De stadiumverdeling bepaalt behandelbeleid en prognose. In vroege stadia zijn er relatief weinig symptomen of klachten. Daardoor wordt in bijna de helft van alle gevallen longkanker pas in stadium IV ontdekt. De vijfjaarsoverleving is dan slechts 7%.
Uitleg over het stadium
Voor patiënten en hun naasten is op kanker.nl informatie te vinden over de . Daarin wordt onder andere uitgelegd hoe de TNM-indeling werkt. Deze indeling wordt door artsen gebruikt om het stadium van ziekte te bepalen en vormt een belangrijk uitgangspunt voor behandeling en prognose.
De stadiumverdeling verschilt naar het subtype longkanker en naar leeftijd. Bij kleincellige tumoren wordt in 70% van de gevallen stadium IV gevonden. Jonge leeftijd is ook een relatief ongunstige factor. In de leeftijdsgroep 18-64 jaar ontdekt men in 51% van de gevallen stadium IV bij diagnose.
Karakteristieken Stadium IV
Lokalisatie metastasen
Bij stadium IV is er sprake van metastasen op afstand. Bij het niet-kleincellig longcarcinoom is de meest voorkomende lokalisatie bot (41%), gevolgd door long (29%) en pleura (84%). Bij het kleincellig longcarcinoom is de lever (45%) de meest voorkomende lokalisatie.
Relevante publicaties:
Combinaties van metastase lokalisaties zijn mogelijk. Het aandeel patiënten met niet-kleincellig longcarcinoom met een metastase in 1 orgaan was 46%, met metastasen in 2 organen 27%, met metastasen in 3 organen 15% en metastasen in 4 organen 13%. Bij kleincellig longcarcinoom is er vaker uitbreiding naar meerdere organen. Er wordt geen informatie vastgelegd over het aantal metastasen binnen één orgaan.
Mutaties
Bij stadium IV niet-kleincellig carcinoom type adenocarcinoom werd er in 90.4% van de gevallen getest op moleculaire alteraties. De meest voorkomende mutaties waren KRAS (37.9%), EGFR (10.5%) en BRAF (4.1%). In 31.9% van de gevallen werd geen mutatie gevonden.
Relevante publicaties:
Definities
- Algemene uitleg NKR cijfers
- Stadium gebaseerd op TNM editie 8. Bij de stadiumverdeling wordt stadium onbekend buiten beschouwing gelaten.
- Klinische diagnoses zonder PA-bevestiging werden meegeteld als Longkanker, overig of NSCLC
- ECOG performance status betreft de toestand voor start van de behandeling en was in een deel van de gevallen onbekend
Prevalentie longkanker
In Nederland zijn bijna 40.000 mensen in leven die longkanker hebben of hebben gehad. Prevalentie is het product van incidentie en overleving, ofwel het totaal aantal mensen met longkanker op een bepaald moment. Door de verbetering van de overleving in recente jaren neemt de prevalentie snel toe.
Overleving longkanker
Persoonlijke overlevingscijfers via kanker.nl
Voor patiënten met longkanker is op kanker.nl een tool beschikbaar: Specifieke overlevingscijfers. Deze tool geeft inzicht in de overlevingskans van mensen in een vergelijkbare situatie. De cijfers zijn gebaseerd op gegevens uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) en bieden gepersonaliseerde informatie op basis van leeftijd, geslacht en stadium van de ziekte.
Vijfjaarsoverleving
De vijfjaarsoverleving is de afgelopen decennia verdubbeld van 12% in 1995-2004 naar 25% in 2015-2021. Binnen de datatool NKR cijfers kan men zelf analyses naar leeftijd, geslacht en stadium uitvoeren. Bij relatieve overleving wordt overlijden aan andere doodsoorzaken buiten beschouwing gelaten.
NSCLC I-III
Stadium I
De vijfjaarsoverleving is bij stadium I duidelijk beter dan bij hogere stadia. Na chirurgische behandeling is de vijfjaarsoverleving 71% versus 41% na radiotherapie. Dit verschil in overleving wordt deels verklaard door verschillen in patiëntkarakteristieken.
Relevante publicaties:
Stadium II
De standaardbehandeling bij stadium II is chirurgie, eventueel gevolgd door adjuvante chemotherapie. De algemene vijfjaarsoverleving is 58%, maar die varieert van 66% voor de leeftijdsgroep 18-64 jaar tot 40% voor patiënten van 75 jaar en ouder.
Relevante publicaties:
Stadium III
De standaardbehandeling bij stadium III is chemoradiotherapie. De vijfjaarsoverleving is tegenwoordig 30% maar aanzienlijk lager bij patiënten met een slechte performance score. In 2018 werd nabehandeling met immunotherapie geïntroduceerd, op het eerste gezicht met goede resultaten. De driejaarsoverleving verbeterde aanzienlijk van 40% in 2015-2017 naar 48% in 2018-2019.
Relevante publicaties:
NSCLC IV
De behandeling van stadium IV is de afgelopen jaren sterk gewijzigd dankzij de introductie van immunotherapie in 2017 en de introductie van combinatiebehandeling met immunotherapie en chemotherapie in de tweede helft van 2018. Hierdoor is de overlevingsduur sterk verbeterd. De mediane overleving na chemotherapie, immunotherapie en combinatiebehandeling is tegenwoordig respectievelijk 7.5 maanden, 17.7 maanden en 12.1 maanden. Vijfjaarsoverleving is respectievelijk 6%, 25% en 17%.
Relevante publicaties:
NSCLC IV mutaties
Sinds een aantal jaren is er bij sommige moleculaire alteraties (mutaties, translocaties) behandeling mogelijk met doelgerichte therapie. In de meeste gevallen betreft dit tyrosinekinaseremmers die in tabletvorm gegeven kunnen worden. Door de komst van een nieuwe generatie middelen worden de resultaten steeds beter. Voor EGFR, ALK en BRAF is de vijfjaarsoverleving respectievelijk 11%, 46% en 22%. De mediane overleving voor EGFR, ALK en BRAF bedraagt respectievelijk 23, 48 en 19 maanden. De overleving is aanzienlijk minder bij een slechtere performance score.
Relevante publicaties:
SCLC
Bij niet-gemetastaseerd SCLC is chemoradiotherapie de standaardbehandeling, de vijfjaarsoverleving is 43% bij stadium I tegen 25% en 24% bij stadium II of III.
Relevante publicaties:
Stadium IV
Bij gemetastaseerd SCLC bestaat de standaardbehandeling uit chemotherapie. De mediane overleving is 7 maanden, de eenjaarsoverleving 25%. De prognose is sterk afhankelijk van de performance score bij diagnose.
Relevante publicaties:
Neuro-endocrien
Bij de niet-kleincellige neuro-endocriene carcinomen maakt men onderscheid tussen typisch carcinoid, atypisch carcinoid en het grootcellig neuro-endocrien carcinoom (LCNEC). Bij chirurgische behandeling van stadium I-II tumoren is de prognose van carcinoiden relatief goed. De vijfjaarsoverleving voor carcinoid, atypisch carcinoid en LCNEC is respectievelijk 92%, 87% en 51%.
Relevante publicaties:
Mesothelioom
De systemische behandeling bij pleura mesothelioom is de afgelopen jaren verschoven van chemotherapie naar immunotherapie. Vooral bij sarcomatoide tumoren geeft dat betere resultaten dan chemotherapie. De mediane overleving van mensen behandeld met immunotherapie is 14.9 maanden. De mediane overleving is hierbij weinig afhankelijk van het histologische subtype (13.9 maanden voor mensen met een sarcomatoide tumor, 15.6 voor hen met een epithelioide tumor en 14.1 voor mensen met een biphasische tumor). De overleving na immunotherapie is wel afhankelijk van de leeftijd bij diagnose. Mensen tussen de 18 en 64 jaar hebben een mediane overleving van 16.6 maanden, vergeleken met 15.7 maanden voor mensen tussen de 64 en 74 jaar en 13.8 maanden voor mensen ouder dan 74.
Relevante publicaties:
Definities
- Algemene uitleg NKR cijfers
- Overleving werd berekend vanaf diagnosedatum volgens de Kaplan-Meier methode, censuurdatum 01-02-2021
- TNM editie 7 gold voor 2015-2016, TNM editie 8 vanaf 2017
- Klinische diagnoses zonder PA-bevestiging werden meegeteld als NSCLC, dit komt vooral voor bij behandeling met radiotherapie van stadium I en bij stadium IV zonder actieve behandeling.
- Chemoradiotherapie omvat zowel concurrent als sequentiële bestraling
- Chirurgie betreft alleen de anatomische resecties
- ECOG performance status betreft de toestand voor start van de behandeling en was in een deel van de gevallen onbekend
Sterfte longkanker
In 2023 overleden meer dan 10.000 mensen aan longkanker, 5423 mannen en 4504 vrouwen. Binnen de datatool NKR cijfers kan men zelf analyses naar leeftijd en geslacht uitvoeren.
Zeldzame vormen
Er zijn een aantal vormen van zeldzame longkanker. Voor het bepalen of een kanker zeldzaam is geldt de RARECARE-definitie van minder dan zes nieuwe gevallen per 100.000 personen per jaar. In de Nederlandse Kankerregistratie wordt het vóórkomen van deze vormen nauwgezet bijgehouden.
Naast longkanker kunnen ook andere vormen van kanker in de borstholte voorkomen. Luchtpijpkanker en thymuskanker zijn zeldzaam, mesothelioom oftewel asbestkanker komt vaker voor. Naast de standaard types longkanker (adenocarcinoom, plaveiselcelcarcinoom) zijn er nog een aantal types van longkanker die zich anders gedragen (neuroendocriene tumoren, sarcomatoid). Metastasen van andere tumorsoorten worden regelmatig gezien in de long, maar worden hier niet besproken (zie 'Uitgezaaide kanker in beeld').
Luchtpijpkanker
Kanker in de luchtpijp is bijzonder zeldzaam, jaarlijks diagnostiseert men in Nederland ongeveer tien gevallen per jaar.
Thymuskanker
Onder thymuskanker worden ook de relatieve goedaardige thymomen geteld. Signalering en registratie van deze groep is het afgelopen decennium verbeterd, hetgeen de toename van de incidentie verklaart.
Zeldzame weefseltypes
Neuro-endocriene tumoren van de long gedragen zich anders dan de standaard weefseltypes. Men onderscheidt het typisch carcinoid, atypisch carcinoid en het grootcellig neuroendocrien carcinoom (LCNEC). Bij de carcinoiden zijn er minder vaak metastasen (uitzaaiingen) dan bij andere vormen van longkanker; ook komen ze vooral voor bij vrouwen.
Het sarcomatoid is een tumor die kenmerken vertoont van een sarcoom en minder gevoelig is voor systemische behandeling.
In onderstaande figuur is per weefseltype het aandeel vrouwen en het aandeel met stadium IV te zien. In 2023 verscheen een IKNL-rapport over Vrouw-manverschillen bij kanker.
Relevante publicaties:
https://iknl.nl/nieuws/2023/onderscheid-carcinoiden-long
