Nieuws slokdarm- en maagkanker

Definitieve chemoradiatie kan een  alternatief zijn voor chirurgie bij potentieel curabele, oudere patiënten met slokdarm-plaveiselcelcarcinoom. De overleving van ouderen na deze behandelingen was namelijk vergelijkbaar in de periode 2003 en 2013. Bij oudere patiënten met slokdarm-adenocarcinoom blijft een operatie met neoadjuvante chemo(radio)therapie nog steeds de voorkeursbehandeling. Dat concluderen Marijn Koëter en collega’s van het Catharina Ziekenhuis en IKNL op basis van een studie met gegevens uit de Nederlandse Kankerregistratie uit de periode 2003 en 2013. 

In een recent artikel in het Ned. Tijdschrift voor Geneeskunde stellen Margreet van Putten (IKNL) en collega’s dat de besluitvorming rond de behandeling van patiënten met slokdarm- of maagkanker in Nederland vatbaar is voor verbetering gelet op de geconstateerde variatie in diagnostiek en behandeling tussen ziekenhuizen en het effect hiervan op de overleving van deze patiënten. De auteurs pleiten daarom voor invoering van regionale, tumorspecifieke multidisciplinaire overlegteams. Dergelijke teams kunnen mogelijk bijdragen aan betere selectie van patiënten die in aanmerking komen voor een curatieve behandeling.

Hoewel het aandeel palliatieve resecties bij patiënten met gevorderde of uitgezaaide maagkanker tussen 1989 en 2013 is gedaald en in dezelfde periode het percentage systemische behandelingen sterk is toegenomen, heeft dat niet geleid tot stijging van de overleving bij jonge (tot 70 jaar) en oudere patiënten (70 jaar en ouder). Dat blijkt uit onderzoek van Stijn Nelen (Radboudumc) en collega’s met data van de Nederlandse Kankerregistratie (NKR). De veranderingen in palliatieve behandelingen hangen mogelijk samen met verbeterde diagnostiek en preoperatieve stadiering en beschikbaarheid van nieuwe systemische therapieën. De onderzoekers pleiten voor een vervolgstudie naar de effecten van palliatieve gastrectomie versus palliatieve chemotherapie. 

Klassieke studieontwerpen van klinische, wetenschappelijke studies naar kanker kennen tal van beperkingen. Een grote groep onderzoekers en medisch specialisten uit Nederland heeft aangetoond dat deze beperkingen kunnen worden opgelost door een nationaal multidisciplinair cohort te realiseren met gegevens van patiënten met gastro-intestinale tumoren. Met dit zogeheten 3P-initiatief kunnen nieuwe en innovatieve studies worden uitgevoerd in een efficiënte en veilige omgeving om de zorg voor patiënten met alvleesklier-, slokdarm-, maag- en darmkanker te verbeteren. Structurele financiering van het project blijft vooralsnog een uitdaging.

Adjuvante chemoradiotherapie bij patiënten met maagkanker, die géén neoadjuvante behandeling kregen, leidt tot een marginaal overlevingsvoordeel. Dat concluderen Vincent Ho (IKNL) en collega’s aan de hand van een studie met data uit de Nederlandse Kankerregistratie in Annals of Surgical Oncology. Volgens de auteurs kan adjuvante behandeling vooral overwogen worden bij patiënten met lymfeklierinvasie en patiënten met microscopische tumorresten. Ze verwachten dat concentratie van klinische expertise in hoogvolumecentra en multidisciplinaire besprekingen op termijn meer overlevingswinst kunnen opleveren voor patiënten met maagkanker.

AMC en IKNL zijn gezamenlijk gestart met het project ‘Quality of care: palliatieve behandeling slokdarm- en maagkanker. Voor dit project worden in de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) extra items geregistreerd van patiënten die zijn gediagnosticeerd in de jaren 2010 - 2014. Doel is meer inzicht te krijgen in de kwaliteit van zorg bij patiënten met gemetastaseerde slokdarm- of maagkanker.

Patiënten met gemetastaseerde maag- en slokdarmkanker hebben een betere overleving na palliatieve, systemische therapie in behandelcentra of chirurgische centra met een hoog behandelvolume vergeleken met therapie in centra met een laag volume. Volgens Nadia Haj Mohammad (UMC Utrecht) en collega’s is dat een unieke bevinding, omdat uitsluitend palliatieve chemotherapie, een jongere leeftijd, metastasen in een enkel orgaan en een lage lactaatdehydrogenase hebben bijgedragen aan deze verbeterde overleving. Aanvullend onderzoek moet uitwijzen welke van deze factoren geassocieerd zijn met de betere resultaten van hoogvolumecentra. 

In Nederland worden steeds meer maagkankeroperaties uitgevoerd in ziekenhuizen die niet alleen gespecialiseerd zijn in maagkankerchirurgie, maar ook in slokdarm- en alvleesklierkankerchirurgie. Uitgebreide praktijkervaring met deze complexe (en samenhangende) chirurgische technieken zou ook tot betere postoperatieve resultaten bij maagkanker moeten leiden, zo beredeneerden Linde Busweiler (LUMC, Leiden) en collega’s. Zij onderzochten daarom het verband tussen de algehele ervaring in ziekenhuizen met complexe maagdarmkanaalresecties (upper GI) en belangrijke uitkomsten van maagkankeroperaties. Dit verband blijkt vermoedelijk te bestaan bij oudere patiënten die in deze ziekenhuizen een lagere 30-dagenmortaliteit hadden.