Nieuws slokdarm- en maagkanker

Klassieke studieontwerpen van klinische, wetenschappelijke studies naar kanker kennen tal van beperkingen. Een grote groep onderzoekers en medisch specialisten uit Nederland heeft aangetoond dat deze beperkingen kunnen worden opgelost door een nationaal multidisciplinair cohort te realiseren met gegevens van patiënten met gastro-intestinale tumoren. Met dit zogeheten 3P-initiatief kunnen nieuwe en innovatieve studies worden uitgevoerd in een efficiënte en veilige omgeving om de zorg voor patiënten met alvleesklier-, slokdarm-, maag- en darmkanker te verbeteren. Structurele financiering van het project blijft vooralsnog een uitdaging.

Adjuvante chemoradiotherapie bij patiënten met maagkanker, die géén neoadjuvante behandeling kregen, leidt tot een marginaal overlevingsvoordeel. Dat concluderen Vincent Ho (IKNL) en collega’s aan de hand van een studie met data uit de Nederlandse Kankerregistratie in Annals of Surgical Oncology. Volgens de auteurs kan adjuvante behandeling vooral overwogen worden bij patiënten met lymfeklierinvasie en patiënten met microscopische tumorresten. Ze verwachten dat concentratie van klinische expertise in hoogvolumecentra en multidisciplinaire besprekingen op termijn meer overlevingswinst kunnen opleveren voor patiënten met maagkanker.

AMC en IKNL zijn gezamenlijk gestart met het project ‘Quality of care: palliatieve behandeling slokdarm- en maagkanker. Voor dit project worden in de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) extra items geregistreerd van patiënten die zijn gediagnosticeerd in de jaren 2010 - 2014. Doel is meer inzicht te krijgen in de kwaliteit van zorg bij patiënten met gemetastaseerde slokdarm- of maagkanker.

Patiënten met gemetastaseerde maag- en slokdarmkanker hebben een betere overleving na palliatieve, systemische therapie in behandelcentra of chirurgische centra met een hoog behandelvolume vergeleken met therapie in centra met een laag volume. Volgens Nadia Haj Mohammad (UMC Utrecht) en collega’s is dat een unieke bevinding, omdat uitsluitend palliatieve chemotherapie, een jongere leeftijd, metastasen in een enkel orgaan en een lage lactaatdehydrogenase hebben bijgedragen aan deze verbeterde overleving. Aanvullend onderzoek moet uitwijzen welke van deze factoren geassocieerd zijn met de betere resultaten van hoogvolumecentra. 

In Nederland worden steeds meer maagkankeroperaties uitgevoerd in ziekenhuizen die niet alleen gespecialiseerd zijn in maagkankerchirurgie, maar ook in slokdarm- en alvleesklierkankerchirurgie. Uitgebreide praktijkervaring met deze complexe (en samenhangende) chirurgische technieken zou ook tot betere postoperatieve resultaten bij maagkanker moeten leiden, zo beredeneerden Linde Busweiler (LUMC, Leiden) en collega’s. Zij onderzochten daarom het verband tussen de algehele ervaring in ziekenhuizen met complexe maagdarmkanaalresecties (upper GI) en belangrijke uitkomsten van maagkankeroperaties. Dit verband blijkt vermoedelijk te bestaan bij oudere patiënten die in deze ziekenhuizen een lagere 30-dagenmortaliteit hadden.

Maart 2017 is de modulair gereviseerde, multidisciplinaire (evidence based) richtlijn Maagcarcinoom op www.oncoline.nl gepubliceerd. Deze richtlijn is bestemd voor alle professionals die betrokken zijn bij de diagnostiek, behandeling en begeleiding van patiënten met een maagcarcinooom. De richtlijn Maagcarcinoom (2009) is in twee fasen gereviseerd. De eerste fase bestond uit modulaire aanpassingen die medio 2016 al zijn gepubliceerd. In de tweede fase, die maart 2017 is afgerond, zijn onderstaande modules herzien.
 

De overleving van patiënten met maagkanker is tussen 1989 en 2013 sterk gestegen. Deze verbetering hangt waarschijnlijk samen met de sterke toename van het aandeel patiënten dat een maagoperatie plus chemotherapie kreeg aangeboden. Uit onderzoek van Stijn Nelen (Radboudumc) en collega’s blijkt echter dat jonge patiënten (tot 70 jaar) vaker een operatie en chemotherapie krijgen dan oudere patiënten. Waarschijnlijk is daardoor de overlevingskloof tussen beide patiëntengroepen toegenomen. Volgens de auteurs is er meer onderzoek nodig naar behandelopties voor (kwetsbare) ouderen met maagkanker om hun overlevingskansen te verbeteren. 

De behandelmogelijkheden en overlevingskansen van patiënten met een tumor in het bovenste deel van het maagdarmkanaal zijn de afgelopen twintig jaar nauwelijks verbeterd. Ondanks het toegenomen gebruik van chemotherapie heeft deze behandeling alleen bij patiënten met uitgezaaide slokdarmkanker geleid tot een verbetering van de overleving. Dat blijkt uit het proefschrift ‘Hard to digest’ waarop Nienke Bernards (Catharina Ziekenhuis, IKNL) donderdag 14 april is gepromoveerd aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.