Centralisatie chirurgie heeft grotere impact op reistijd kwetsbare kankerpatiënt

In de afgelopen jaren zijn er steeds meer trends richting centralisatie van complexe, medische procedures, waaronder chirurgie bij patiënten met kanker. Bij het onderzoek naar de gevolgen hiervan wordt de impact op de reisbelasting van patiënten (grotere afstand naar ziekenhuis, langere reistijden en bijbehorende reiskosten) veelal genegeerd. In deze studie zijn de effecten van diverse centralisatiescenario’s voor chirurgie in kaart gebracht op de reisbelasting van patiënten met gastro-intestinale tumoren, in het bijzonder voor kwetsbare patiëntengroepen (ouderen en patiënten met een lagere sociaal economische status). 

De analyses omvatten alle chirurgisch behandelde patiënten in Nederland met colorectale, maag- of slokdarmkanker die tussen 2012-2013 zijn gediagnosticeerd. Op de eerste plaats werd door middel van simulaties de reisbelasting van individuele patiënten bepaald in zowel de werkelijke situatie, als in vier (gesimuleerde) hypothetische scenario's waarbij de mate van centralisatie differentieerde. Hierna is onderzocht of de potentiële effecten op de reisbelasting, verschillen tussen de diverse groepen patiënten.

Effecten van centralisatie

Vergeleken met de werkelijke reisbelasting namen de gesimuleerde reisafstanden niet noodzakelijkerwijs toe bij relatief 'conservatieve' scenario's. Mogelijk als gevolg van het feit dat nu reeds een aanzienlijk aantal patiënten niet naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis reist voor een operatie. Hoewel de exacte redenen hiervoor nog opgehelderd moeten worden, vermindert dit het potentiële effect van de centralisatiescenario's op de gemiddelde reisafstanden en reistijden van patiënten. Bij meer ‘extreme’ scenario’s zijn de reisafstanden bij sommige kankersoorten significant hoger voor oudere patiënten en mensen met een lagere sociaaleconomische status (SES). 

Hoewel centralisatie van behandelingen in een (zeer) beperkt aantal centra voor patiënten met frequent voorkomende kankersoorten geen houdbare optie lijkt te zijn, is een dergelijk scenario goed mogelijk en verdient het volgens sommigen de voorkeur bij zeldzame vormen van kanker. Voor deze ziekten kan bundeling van professionele expertise en beschikbaarheid van technische apparatuur naast schaal- en toepassingsvoordelen bijdragen aan het realiseren van betere zorg. Ook kunnen hogere behandelvolumes de mogelijkheden voor wetenschappelijk onderzoek vergroten. In het algemeen zal een hogere mate van centralisatie samenhangen met een toename van reisafstanden en dus ook reistijden van patiënten.

Conclusies en aanbevelingen

Simone Versteeg en collega’s concluderen dat, gelet op de potentiële impact van de reisbelasting op kwetsbare patiënten, een grondige beschouwing wenselijk is van de niet-klinische effecten van centralisatie bij het (toekomstig) centralisatiebeleid. Hoewel verdere centralisatie niet per definitie hoeft te leiden tot een hogere reisbelasting, tonen de resultaten van deze studie aan dat de effecten ongelijk verdeeld lijken te zijn over patiëntengroepen. Meer onderzoek hiernaar wordt sterk aanbevolen. 

In deze population-based studie lag het accent op reisbelasting van patiënten in relatie tot oncologische chirurgie. In toekomstig onderzoek dient ook rekening gehouden te worden met extra reisbelasting voor bijvoorbeeld radio- en chemotherapie die eveneens vaak gecentraliseerd plaatsvinden. Met name de schema’s van radio- en chemotherapie zijn doorgaans intensief en vereisen in de meeste gevallen frequent bezoek aan het ziekenhuis. Daarnaast kunnen onvoorziene complicaties eveneens leiden tot extra ziekenhuisbezoeken. 

Simone Versteeg heeft deze studie destijds uitgevoerd als student van de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Ze werkt thans bij het Nivel.

• Versteeg SE, Ho VKY, Siesling S, Varkevisser M.: ‘Centralisation of cancer surgery and the impact on patients' travel burden.’ Health Policy. 2018 122(9): 1028-1034.
• Meer informatie over deze publicatie is verkrijgbaar via bibliotheek@iknl.nl