Welke impact heeft de COVID-19 uitbraak de zorg voor mensen met symptomen van kanker en de zorg voor mensen met kanker. Welke factoren spelen hierbij een rol en welke lessen kunnen we leren voor de toekomst? Sinds de COVID-19 uitbraak daalde het aantal diagnoses kanker enorm. Door verminderde capaciteit en beperkende maatregelen is de toegankelijkheid, logistiek en inhoud van de zorg aangepast. Het project Covid Cancer Care NL betreft een analyse van de effecten op het hele zorgpad voor kanker om te komen tot concrete aanbevelingen bij het (re)organiseren van zorg.
Belangrijkste conclusies van dit project
In het voorjaar van 2023 is dit project afgerond. Op een speciale themapagina laten we de belangrijkste conclusies zien en geven we een overzicht van producten die uit het project zijn voortgekomen.
Naar de pagina
De COVID-19 uitbraak en de daarvoor ingestelde maatregelen, hebben grote impact op de gehele maatschappij en het zorgsysteem. Dat betreft niet alleen de COVID-19-infectie gerelateerde zorg, maar ook de toegankelijkheid, beschikbaarheid en mogelijk ook de effectiviteit van zorg voor andere, potentieel levensbedreigende aandoeningen, waaronder kanker. Het treft de hele kankerzorgketen van vroege detectie tot palliatieve zorg.
Achtergrond
Bij de uitbraak leken mensen met klachten terughoudend om de huisartspraktijk te bezoeken. In het voojaar 2020 richtten huisartsen hun praktijken volledig in op de COVID-19 opvang en binnen de tweedelijns-kankerzorg werden handreikingen geïntroduceerd om:
- Het risico op besmetting voor patiënten en personeel te minimaliseren.
- Voldoende beschermend materiaal, personele en IC-capaciteit te hebben voor de urgente met COVID-19 geïnfecteerde patiënten.
- De (oncologische) zorg al dan niet met logistieke en zorginhoudelijke aanpassingen te continueren.
Deze aanpassingen waren gericht op het minimaliseren van het fysieke contact tussen patiënt en zorgverlener en het voorkomen van het nog kwetsbaarder maken van (kanker)patiënten dan dat ze al zijn. Daarnaast werden vanaf 16 maart de landelijke screeningsprogramma’s gestaakt, deze zijn vanaf mei en juni 2020 weer gefaseerd opgestart.
Eind maart en begin april daalde het aantal wekelijkse diagnoses kanker (zonder huidkanker) tot 73% ten opzichte van de weken daarvoor en zelfs tot 39% voor de diagnoses huidkanker. Een daling werd gezien voor de meeste kankersoorten bij alle leeftijdsgroepen en in alle regio’s.
Projectdoelen
Dit project heeft als doel om:
- Een grondige analyse uit te voeren van de effecten van de COVID-19 uitbraak op de zorg voor mensen met symptomen van kanker en de zorg voor mensen met kanker.
- Tot concrete aanbevelingen te komen voor beleid voor en communicatie aan de algemene populatie, eerste en tweedelijnszorg, aangaande het behouden van effectieve diagnostiek en zorg voor patiënten met kanker, met waarborging van de nodige maatregelen om de effecten van de COVID-19 uitbraak in te perken.
Dit project kijkt naar de gehele zorgketen (eerste klacht tot en met behandeling), om te bepalen hoe groot, voor wie, de omvang is van de negatieve (en positieve) effecten van de COVID-19 uitbraak, welke (beïnvloedbare) factoren een rol spelen bij vertraging en verandering van zorg, welke goede aanpassingen aan oncologische zorg behouden moeten blijven, en welke lessen we kunnen leren voor de toekomst. Verkregen inzichten zullen handvatten bieden aan patiënten (via patiëntorganisaties/media campagnes), zorgprofessionals (eerste- en tweedelijn), zorginstellingen en beleidsmakers. Deze inzichten geven richting aan het maken van keuzes en het stellen van prioriteiten bij een inhaalslag na de huidige uitbraak of bij eventuele nieuwe besmettingsgolven of vergelijkbare ingrijpende gezondheidscrises en voor de een duurzame organisatie van zorg hierna.
Plan van aanpak
Om de impact van de COVID-19 uitbraak over het zorgcontinüum van klachten, diagnose en behandeling en op de kwaliteit en ervaringen van geleverde kankerzorg, logistiek, capaciteit en efficiëntie in kaart te kunnen brengen, is zowel informatie nodig uit bestaande databases nodig als diepte informatie vanuit vragenlijsten. In dit project ligt de focus vooral op het zorgpad vanaf presentatie met klachten bij de huisarts tot de eerste behandeling(en) in het ziekenhuis. Ook worden de ervaringen van patiënten die in de klinische follow-up zaten tijdens de COVID-19 uitbraak uitgevraagd.
Het project heeft drie werkpakketten:
- Observationele cohortstudie naar de diagnostiek:
voor mensen met symptomen van darm-, borst-, longkanker en melanoom het diagnostisch traject bij kanker in beeld gebracht. Data hiervoor komt uit de Intercity database (>1.000.000 1e lijns patienten), waarin op basis van vrije tekst- en gecodeerde informatie zorgmijding en diagnostische zorgintervallen worden geanalyseerd. Het effect van COVID-19 op de efficiëntie van diagnostiek wordt bepaald op data van PALGA en DHD.
- Observationele cohortstudie naar zorg in grote databases (Nederlandse Kankerregistratie, Dutch Hospital Data, PALGA, Stichting Informatievoorziening voor Zorg en Onderzoek). Logistiek en inhoud van tweedelijns diagnostiek en behandeling vergeleken met voorgaande jaren.
- Een studie op basis van vragenlijsten bij patiënten (Deel-je-ervaring vragenlijst) en zorgverleners (huisartsen, medisch specialisten).
Beoogde resultaten
De resultaten van het project kunnen zorginhoudelijke, organisatorische en bekostigingsbesluiten in de zorg op korte en lange termijn ondersteunen. De resultaten zijn van belang voor de maatschappij en toekomstige patiënt: mijden van zorg en gezondheidsverlies moet voorkomen worden!
De mate van impact van de COVID-19 uitbraak op de kankerzorg (per tumorsoort) en de verschillende strategieën ondersteunen in het minimaliseren van de nadelige gevolgen voor de oncologische patiënt (bijvoorbeeld verlate diagnose, grotere ingrepen, langere wachttijden) en zullen de voordelen stimuleren, zoals minder reistijd door videoconsulten en eHealth.
Om tot implementeerbare oplossingen en adviezen te komen, wordt met patiënten, zorgverleners en beleidsmakers vastgesteld wat de mogelijke beleidsverbeteringen zijn voor de verschillende settings (populatie, eerstelijn, tweedelijn, samenwerking hierbinnen) om de nadelige effecten van de COVID-19 uitbraak voor elk van de diagnostische intervallen, diagnostiek en behandeling voor patiënten (naar diagnose, zorgsetting, regio) te minimaliseren en de verbeteringen in zorg te behouden.
Resultaten
In onderstaande factsheets staat een update van de activiteiten en een overzicht van de publicaties die voortkomen uit dit project.
Meer informatie
Meer informatie over het project 'De impact van de COVID-19 uitbraak op de diagnostiek en behandeling van kankerpatiënten: lessen voor de toekomst' is verkrijgbaar bij dr. Jolanda van Hoeve.
