Sociaal en maatschappelijk

Kwalitatief hoogwaardige zorg voor de gevolgen van kanker, waar mogelijk dicht bij huis, vereist een professionaliseringslag in de netwerkzorg voor borging van de kwaliteit, de financiële bestendigheid en de landelijke dekking en zichtbaarheid van lokale en regionale paramedische en psychosociale oncologienetwerken. IKNL heeft namens het Landelijke Overleg Paramedische en Psychosociale Oncologische Zorg (LOPPSOZ) een ZonMw-subsidie ontvangen voor het project Netwerkvorming oncologie: ook voor de gevolgen van kanker.  Dit project gaat per 1 december 2020 van start.

In de behandelfase van kanker maar ook daarna ligt de focus vaak op overleven. Maar velen kampen met de (late) gevolgen van kanker en de behandeling. Het is belangrijk dat hier vanaf het eerste moment oog voor is.
Om dit voor elkaar te krijgen is tijdens het congres Kanker & Leven op 11 september jl. het Nationaal Actieplan Kanker & Leven gepresenteerd. Een kleine terugblik van onderwerpen die op het congres de revue passeerden.

Een hoge fysieke vermoeidheidscore bij aanvang van de behandeling blijkt bij overlevenden van borst- en dikkedarmkanker significant samen te hangen met een lager activiteitenniveau vier jaar na deelname aan de bewegingstrial (PACT-studie). Ook sociaalecologische omstandigheden spelen hierbij een rol. Dat blijkt uit een studie van Anouk Hiensch (UMC Utrecht) en collega’s. Volgens de onderzoekers is het essentieel dat artsen en fysiotherapeuten doelgerichte ondersteuning bieden ook aan patiënten met veel vermoeidheid.

Een fors deel van patiënten met gelokaliseerde en lokaalgevorderde prostaatkanker rapporteert twee jaar na diagnose last te hebben van urine-incontinentie en erectiestoornissen. Dit geldt vooral voor patiënten die een prostatectomie hebben ondergaan. Dit blijkt uit een population-based studie van Robin Vernooij (IKNL) en collega’s op basis patiënt gerapporteerde data. Het deel van patiënten  met deze klachten zoals gerapporteerd in deze studie is groter dan eerder is gerapporteerd op basis van klinische trials. Dit onderschrijft het belang van studies in ongeselecteerde patiëntpopulaties, uit de dagelijkse klinische praktijk

Van de kankerpatiënten die worden gediagnosticeerd in de werkende leeftijd (40-50%) keert 89% binnen 24 maanden terug naar werk. Een van de voornaamste problemen die patiënten rapporteren op het werk zijn cognitieve klachten. Vanuit individueel, sociaal en economisch perspectief is het belangrijk om werkende kankerpatiënten met deze klachten te ondersteunen om de impact hiervan te verminderen. In de i-WORC-trial onderzoeken Kete Klaver (AVL) en collega’s of een online cognitief revalidatieprogramma hierbij kan helpen.

Kanker heeft grote impact, niet alleen lichamelijk, maar ook psychisch en sociaal. Circa 30% van de mensen die leeft met of na kanker heeft behoefte aan professionele ondersteuning voor de gevolgen van kanker. Maar deze ondersteunende zorg bereikt hen helaas nog niet altijd optimaal. Voor goede afstemming van psychosociale zorg, het uitvragen van behoefte en eventuele verwijzing, is het nodig dat hierover informatie gestandaardiseerd wordt vastgelegd in het medisch dossier.

Er is meer aandacht nodig voor de langetermijneffecten van kanker(behandelingen) en preventie daarvan, zoals vermoeidheid, onder overlevenden van een hematologische maligniteit. Dat stellen Dounya Schoormans (Tilburg University) en collega’s in Acta Oncologica. Overlevenden die meer consequenties van hun ziekte ervaren en meer symptomen toeschrijven aan hun ziekte, hebben een hoger risico om substantiële niveaus van vermoeidheid te ervaren tot vele jaren na de diagnose.

We moeten meer doen om gynaecologische kanker en de gevolgen ervan te voorkomen. Dat zegt prof. dr. Ruud Bekkers, gynaecoloog bij Catharina Ziekenhuis Eindhoven en sinds een half jaar hoogleraar aan de Universiteit Maastricht. ‘Preventie betekent het aantal kankerpatiënten verminderen. Voor het voorkomen van baarmoederhalskanker werkt de HPV-vaccinatie heel goed. Ook bij eierstokkanker lijkt er een kans te zijn door opportunistisch verwijderen van eileiders bij vrouwen met een voltooide kinderwens. Preventie gaat ook over de gevolgen van de kanker zo beperkt mogelijk houden. We moeten blijven zoeken naar minder belastende behandeling met minder late gevolgen.