Betere overleving bij primair uitgezaaide kanker, winst vooral voor kleine groep patiënten
Helaas geldt dit resultaat niet voor iedereen en sterft de helft van alle patiënten met uitgezaaide kanker nog steeds binnen zeven maanden na diagnose. Bij 1 op de 5 van alle kankerpatiënten is de kanker al uitgezaaid bij diagnose (primair uitgezaaid). De impact van uitgezaaide kanker op patiënten en hun naasten is groot en inzet van palliatieve zorg vanaf de diagnose is noodzakelijk.
De opvallendste conclusies uit het rapport
- In de afgelopen vijftien jaar is de mediane overlevingsduur van alle patiënten met primair uitgezaaide kanker met twee maanden toegenomen, namelijk van vijf maanden in 2004-2008 naar zeven maanden in 2019-2023.
- In 2023 hadden 22.000 mensen direct bij de diagnose al uitgezaaide kanker. De helft van deze groep overleed binnen zeven maanden. Deze getallen zijn niet veranderd sinds 2020. Alvleesklierkanker is (relatief) het vaakst uitgezaaid bij diagnose (ruim de helft van de patiënten), melanoom het minst vaak. Naar schatting werd bij nog zo'n 18.000 mensen ná de diagnose uitzaaiingen ontdekt.
- De overleving van patiënten met uitgezaaide kanker verschilt sterk per kankersoort. De overleving van patiënten met prostaatkanker en borstkanker is het langst. Ten opzichte van 2018 zien we de grootste verandering in de 3-jaars overleving bij patiënten met melanoom, nierkanker, prostaatkanker en longkanker.
- In het laatste levensjaar van de patiënt neemt de kwaliteit van leven af en de symptoomlast toe. Ook bij naasten zien we een duidelijke daling in het emotioneel functioneren. De grootste veranderingen bij zowel patiënten als naasten vonden plaats in de laatste drie maanden vóór het overlijden.
- In 2023 ontving een kwart van alle overleden patiënten met kanker potentieel niet-passende zorg in de laatste maand voor overlijden. Bij patiënten die overleden aan longkanker, borstkanker en maagkanker was dat het vaakst het geval. Bij de meeste kankersoorten ontvingen mannen vaker potentieel niet-passende zorg dan vrouwen.
Bekijk hier de aanbevelingen uit het rapport
Natasja Raijmakers, hoofdonderzoeker palliatieve zorg bij IKNL: “We zien veel veranderingen in behandeling de laatste jaren. Dankzij immunotherapie en doelgerichte therapie leeft een deel van de patiënten soms jaren langer. Mooi nieuws natuurlijk, maar het succes geldt lang niet voor iedereen: de mediane levensverwachting bij uitgezaaide kanker is helaas nog steeds beperkt, zeven maanden.”
Maak behandelwensen en behandelgrenzen vroeg bespreekbaar
Bij veel kankerpatiënten daalt de kwaliteit van leven al gemiddeld negen maanden vóór overlijden. Proactieve zorgplanning en een tweesporenbeleid (palliatieve en curatieve zorg tegelijkertijd) bieden kansen om dat te verbeteren.
An Reyners, internist-oncoloog bij het UMCG en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie (NVMO): “Gesprekken over palliatieve zorg kunnen soms lastig zijn, maar ze zijn essentieel. Afhankelijk van de wensen en vooruitzichten van de patiënt voeren we zorgvuldige gesprekken over behandelingen – over de mogelijke voor- en nadelen, niet alleen medisch, maar ook in het dagelijks leven. Daarom is palliatieve zorg een onderdeel van het werk van een oncoloog. Als een patiënt bij de diagnose al uitzaaiingen heeft, is het verstandig om op korte termijn met proactieve zorgplanning te starten, parallel aan de behandeling.”
Verschillen in tumorsoorten bij potentieel niet-passende zorg
In de laatste maanden van het leven kan zorg die eerst passend was, ongewenst worden als de voordelen niet langer opwegen tegen de mogelijk negatieve effecten. We spreken dan over ‘potentieel niet-passende zorg’. In 2023 ontving een kwart van alle overleden patiënten met kanker potentieel niet-passende zorg in de laatste maand voor overlijden.
Anke Vervoord, directeur-bestuurder van de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK): “We zien dat de meeste mensen met uitgezaaide kanker vooral kiezen voor kwaliteit van leven, niet voor eindeloos doorbehandelen. Dat vraagt om eerlijke gesprekken over wat nog wél en niet bijdraagt aan dat leven. Proactieve zorgplanning helpt daarbij, zodat patiënten, naasten en zorgverleners weten wat belangrijk is – op het juiste moment.”
Lees de interviews met patienten die leven met uitgezaaide kanker en zorgverleners uit het rapport
Over het rapport
Het rapport ‘Uitgezaaide kanker 2025: Cijfers, inzichten en uitdagingen’ biedt inzicht in landelijke cijfers over patiënten met uitgezaaide kanker en de kwaliteit van leven van deze patiënten en hun naasten, in 2023. Het is gebaseerd op gegevens uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR). In sommige gevallen worden gegevens van de NKR gekoppeld aan andere gegevens zoals de Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg (LBZ) van Dutch Hospital Data (DHD). Daarnaast worden enkele andere databronnen gebruikt, zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) voor doodsoorzaken. Informatie over zorggebruik in de laatste levensfase is afkomstig van Vektis en CBS. De resultaten zijn gebaseerd op eigen analyses van IKNL, uitgevoerd met niet-openbare microdata van het CBS. Voor het verzamelen van informatie over de kwaliteit van zorg en de kwaliteit van leven is gebruik gemaakt van gegevens uit de eQuiPe-studie. Voor het verzamelen van internationale informatie is internationale literatuur gebruikt.
