Nieuw rapport legt verschillen in behandeling bij kanker bloot

Uit het onderzoek blijkt dat patiënten uit lagere inkomensgroepen minder vaak een tumorgerichte behandeling ondergaan dan patiënten met een hoger inkomen. Deze behandelingen zijn gericht op de tumor of uitzaaiingen en hebben als doel genezing, het stoppen van tumorgroei of levensverlenging. 

Minder ingrijpende behandelingen

Wanneer patiënten wel behandeld worden, ondergaan degenen met een lager inkomen vaker minder ingrijpende behandelingen. Zo krijgt van de patiënten uit hogere inkomensgroepen 67 procent immuuntherapie bij uitgezaaide melanoom, tegenover 47 procent in de lagere inkomensgroep. Ook bij de behandeling van uitgezaaide dikkedarmkanker zijn grote verschillen zichtbaar. Om de kanker af te remmen kunnen patiënten chemotherapie krijgen, eventueel in combinatie met een doelgericht medicijn. In de hogere inkomensgroep krijgt 54 procent zo’n type behandeling, in de lagere inkomensgroep 39 procent. Patiënten uit hogere inkomensgroepen krijgen ook vaker onderzoek om mutaties in de tumor op te sporen. Met zo’n moleculair onderzoek kan soms een doelgericht medicijn worden gevonden.

Daarentegen laten ongewenste effecten van de behandeling (zoals complicaties, het stopzetten van kuren of ziekenhuisopnames) weinig verschillen zien tussen inkomensgroepen. Toch bezoeken patiënten met gevorderde kanker uit lagere inkomensgroepen in het laatste half jaar voor hun overlijden vaker een hulpverlener dan patiënten met een hoger inkomen. 

Mogelijke verklaringen

Deze verschillen kunnen door verschillende factoren worden verklaard. Fysieke factoren spelen hierbij een rol, aangezien patiënten met lagere inkomens vaker bijkomende aandoeningen hebben, vaker in slechtere conditie verkeren, vaker een hogere BMI hebben en vaker roken. Daarnaast nemen zij mogelijk minder vaak deel aan programma’s die gericht zijn op conditieverbetering voorafgaand aan de kankerbehandeling. 

Persoonlijke factoren dragen ook bij aan de verschillen in behandeling. Zo hebben patiënten met een lagere sociaaleconomische status vaker beperkte gezondheidsvaardigheden en zijn ze minder in staat of bereid om te reizen voor medisch-oncologische zorg, wat hun keuze voor een behandeling kan beïnvloeden. 

Het proces van samen beslissen over de behandeling kan eveneens verschillen veroorzaken. Voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden is samen beslissen extra moeilijk, wat invloed kan hebben op de uiteindelijke behandelkeuzes. 

Persoonsgerichte zorg

Hoewel een deel van deze verschillen te verklaren is door fysieke en persoonlijke factoren, blijft een deel van de oorzaken onduidelijk. Verschillen in behandeling en zorggebruik hoeven echter niet per se onwenselijk te zijn en kunnen juist wijzen op persoonsgerichte zorg. Hiervoor is het wel belangrijk dat goed wordt gekeken naar de gezondheid en wensen van de patiënt, en dat de beslissingen samen met de patiënt worden genomen. Helaas weten we niet in hoeverre dit gebeurt, omdat zulke gegevens niet in de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) staan. 

Aanbevelingen

Met de bevindingen van dit onderzoek roept IKNL op tot concrete stappen om de ongelijkheden in de behandeling van kanker te verminderen. We doen daarbij een aantal aanbevelingen: 

• Zorgprofessionals
  Zet nog meer in op persoonsgerichte zorg. Het is vaak niet goed te merken wat iemands niveau van gezondheidsvaardigheden is, dus vraag door, beperk de informatie tot 3 kernpunten, gebruik begrijpelijke taal en vermijd waar mogelijk jargon.
  Meer lezen: Begin een goed gesprek; Communicatie op maat; Zakkaartje Samen Beslissen; praatkaarten; Begrijp je lichaam 
  De terugvraagmethode is nuttig om te controleren of de patiënt diens diagnose begrijpt alvorens de behandelopties voor te leggen. Evalueer het behandelbesluit in een extra (telefonisch) consult vóór de start van de behandeling, maar ook daarna. 
  Bespreek het belang van een gezonde leefstijl, vraag naar eventuele barrières en verwijs naar een leefstijlloket of huisarts waar nodig. 
   
• Patiënten   
  Weet dát er een keuze in je behandeling is en ga hierover in gesprek met je zorgverlener. De huisarts kan hierbij helpen. Zie ook Begin een goed gesprek; Appstore | Kanker.nl
  Streef naar een gezonde leefstijl. Dit is moeilijk, dus denk er over na om hulp te vragen bij bijvoorbeeld de huisarts. Meer lezen: Gezond leven | Thuisarts.nl 
   
• Partners in het oncologische veld
  Doe meer onderzoek naar gezondheidsverschillen en voer diepere analyses uit naar verdere oorzaken van de gevonden verschillen. Stimuleer het gesprek over gezondheidsverschillen en sluit aan bij initiatieven zoals het Deltaplan tegen Gezondheidsverschillen. 

• Het volledige rapport is hier te raadplegen
   
• Eerder verscheen in deze serie deel 1 van het drieluik over de sociaaleconomische verschillen vóór en rondom de diagnose kanker 
   
• In november zal deel 3 van dit drieluik verschijnen, waarin specifiek gekeken wordt naar sociaaleconomische verschillen rondom overleving en kwaliteit van leven bij kanker.