Nieuws

De covid-19-uitbraak in 2020 heeft in Nederland geleid tot een afname in aantal blaaskanker diagnoses met als ‘dieptepunt’ bijna 30% minder diagnoses in mei 2020. Deze afname in diagnoses is het sterkst onder ouderen en betreft vaker niet-invasieve tumoren. De behandeling van patiënten met blaaskanker lijkt tijdens de eerste golf grotendeels ongewijzigd te zijn. Alleen chemotherapie, zowel in de neo-adjuvante setting als bij patiënten met gemetastaseerde ziekte, werd wat minder vaak toegepast in vergelijking met eerdere jaren.

Begin 2020 werd het aantal behandelingen voor kankerpatiënten sterk beïnvloed door de eerste golf van de corona-epidemie. Over het gehele jaar genomen was het aantal systemische behandelingen (hormonale therapie, chemotherapie, immunotherapie) vergelijkbaar met 2019. Het aantal operaties was zeven procent lager dan in 2019, deze daling is in lijn met de daling in 2020 van het aantal diagnoses van tumoren die voor een operatie in aanmerking komen. Het aantal patiënten behandeld met radiotherapie was in 2020 enkele procenten lager dan in 2019. De cijfers geven geen aanleiding om te veronderstellen dat kankerpatiënten in 2020 ‘te weinig’ behandelingen hebben gehad.

In de eerste vier maanden van 2021 zien we geen negatief effect van de coronacrisis op het aantal nieuwe kankerdiagnoses. Vanwege de over het algemeen stijgende incidentie van kanker, met name door groei van de ouder wordende bevolking, is de verwachting dat het aantal diagnoses in 2021 iets hoger is dan in de jaren voor de coronacrisis. De relatief hoge incidentie in maart 2021 kan mede verklaard worden door het grotere aantal werkdagen (23 i.p.v. 20 in januari, februari en april). Daarnaast lijkt er in 2021 sprake van een inhaaleffect van diagnoses die in 2020 niet zijn gesteld. Over de stadiumverdeling en behandelingen voor kanker in 2021 zijn nog geen betrouwbare data beschikbaar. De beschikbare stadiumgegevens van 2020 laten geen verschuiving zien naar hogere stadia van kanker bij diagnose.

Gedurende de eerste coronagolf werden er ruim éénderde minder borstkankerdiagnoses gesteld. Ook kregen meer vrouwen een andere behandeling aangeboden, om daarmee de druk op de zorg te ontlasten. Dat blijkt uit een studie naar de impact van de coronapandemie op diagnostiek, stadiumverdeling en initiële behandeling bij borstkankerpatiënten van Anouk Eijkelboom (IKNL) en collega’s. De studie, gepubliceerd in het Journal of Hematology Oncology, is de eerste die op basis van de Nederlandse Kankerregistratie inzichtelijk maakt wat het effect is van COVID-19 op de behandeling van kankerpatiënten. 

Door de coronacrisis zijn er in het voorjaar van 2020 minder kankerdiagnoses gesteld, ook waren er minder operatieve ingrepen voor kanker. Dit betrof met name week 12 tot en met 19. In de zomer en het najaar van 2020 was het aantal behandelingen voor kanker weer ongeveer op het gebruikelijke niveau. Het aantal systemische behandelingen, zoals chemotherapie en hormonale therapie vertoonde ook een daling in het voorjaar, maar die was veel kleiner dan de daling van het aantal operaties. Deze resultaten brengen DHD en Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) op basis van op basis van de pathologie database PALGA, gegevens in de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) en de Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg (LBZ)

De tweede coronagolf vanaf het najaar van 2020 heeft vooralsnog niet geleid tot een daling van het aantal nieuwe kankerdiagnoses in Nederland. In oktober 2020 tot en met december 2020 was het aantal nieuwe diagnoses zelfs iets hoger dan in voorgaande jaren. Deze verhoging komt waarschijnlijk doordat een deel van de diagnoses, die tijdens de eerste golf in het voorjaar van 2020 niet zijn gesteld, later in 2020 met enige vertraging alsnog zijn gesteld. Hierdoor bleef de daling van het totale aantal kankerdiagnoses in 2020 ten opzichte van 2019 uiteindelijk beperkt tot slechts 3%. In januari en februari 2021 was het aantal diagnoses ongeveer gelijk aan het aantal diagnoses in deze maanden in voorgaande jaren.

Patiënten met een hematologische ziekte zoals sikkelcelziekte of een hematologische kankersoort zoals leukemie of multipel myeloom hebben een grotere kans op een ernstig beloop van een coronavirusinfectie. Amsterdam UMC onderzoekt in samenwerking met Erasmus MC en UMC Groningen de werking van de covid-19-vaccins bij deze groep patiënten. Het IKNL-trialbureau ondersteunt de ziekenhuizen in de uitvoering van deze studie. De studie is gesubsidieerd door ZonMw. 

IKNL-onderzoeker Avinash Dinmohamed nam deel aan het expertpanel in twee webinars van MedTalks over de effecten van de coronacrisis op de kankerzorg. 'Oncologische zorg in het COVID-19 tijdperk, wat hebben we geleerd?' en ‘Hemato-oncologische zorg in het COVID-19 tijdperk wat hebben we geleerd?' zijn webinars over het effect van het aangepaste contact tussen patiënten en artsen, beeldbellen, organisatie van zorg, vaccinatie, aanpassingen van behandelingen en het aantal nieuwe diagnoses. In de webinars gaat een expertpanel onder leiding van Inge Diepman met elkaar in gesprek over deze belangrijke onderwerpen. De informatie in deze webinars is gebaseerd op data NKR-data van IKNL evenals data van DOCC, NFK en Hematon, en de ervaringen van het expertpanel.