Beperkte invloed coronacrisis op totaal aantal kankerbehandelingen in 2020

Of door uitstel van behandelingen patiënten ‘te laat’ zijn behandeld valt met deze gegevens niet te bepalen. Deze resultaten brengen DHD en het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) op basis van de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) en de Landelijke Basisregistratie Ziekenhuiszorg (LBZ).

De daling van het totale aantal kankerdiagnoses in 2020 ten opzichte van 2019 bleef ondanks een sterke daling in voorjaar 2020 uiteindelijk beperkt tot slechts drie procent. In 2021 ligt het aantal diagnoses weer hoger dan voorgaande jaren en zien we een inhaalslag, zie iknl.nl/covid-19. In lijn met dit hogere aantal diagnoses zal naar verwachting het aantal behandelingen (met name het aantal operaties) in 2021 ook weer stijgen.

Daling in operaties

Door de coronacrisis was er in voorjaar 2020 een grote daling in kankerdiagnoses en operatieve ingrepen bij kankerpatiënten. Het aantal kankerdiagnoses daalde met een kwart, waarna in het najaar en in de eerste maanden van 2021 een inhaalslag volgde[i]. In veel gevallen volgt op een nieuwe diagnose kanker een operatie en daardoor daalde ook het aantal operaties. Daarnaast werden operaties tijdelijk uitgesteld, waardoor het aantal kankergerelateerde operatieve verrichtingen halveerde in het voorjaar van 2020. De inhaalslag in het aantal diagnoses werd gevolgd door een inhaalslag in het aantal operaties en aan het einde van het jaar was de daling in het aantal operaties in 2020 in lijn met de daling van het aantal nieuwe diagnoses in 2020. Bij radiotherapie was er ook een kleine daling, maar die was pas later in het jaar zichtbaar omdat in een aanzienlijk deel van de gevallen radiotherapie wordt gegeven na een operatie. Minder operaties leiden daardoor tot minder behandelingen met radiotherapie een aantal weken/maanden later.

Bij de systeembehandelingen zijn veel minder grote effecten waarneembaar. Chemo- en immunotherapie laten een kleine daling zien in het voorjaar, maar er is al snel een herstel naar de situatie voor de corona-epidemie. Bij hormonale therapie is geen duidelijk effect van de coronacrisis te zien in de aantallen.  

Onderstaande figuur laat het aantal behandelde patiënten per week zien. De figuur geeft het totale aantal kankerbehandelingen bij zowel nieuw gediagnosticeerde patiënten, patiënten met terugkeer van de tumor, alsook patiënten die al langere tijd onder behandeling zijn voor (uitgezaaide) kanker. De daling in week 51 en 52 wordt met name veroorzaakt door de kerstvakantie en is vergelijkbaar met eerdere jaren.

Veranderde protocollen

In veel gevallen zijn er door de medische beroepsgroepen gewijzigde behandelprotocollen opgesteld. Het advies was om het gebruik van chemotherapie waar mogelijk te beperken, omdat chemotherapie kan zorgen voor een verminderde afweer bij de patiënt. Veel veranderingen in deze protocollen, zoals een daling van het aantal kuren chemotherapie of een lagere dosis werden op de individuele patiënt afgestemd en zijn niet zichtbaar in de cijfers. Ook voor immunotherapie, hormoontherapie en radiotherapie kan het zijn dat door aangepaste protocollen de dosering of het aantal giften/fracties anders is geweest dan voor de coronacrisis.

• i Kijk op www.iknl.nl/covid-19 voor het overzicht van impact van de coronacrisis op kankerdiagnoses en behandelingen
• Begin oktober verscheen van DHD een rapportage over de eerste coronapiek.