Nieuws

Oudere patiënten met kanker (70 jaar en ouder) zijn goed in staat om een zelfgerapporteerde G8-vragenlijst in te vullen voor het bepalen van hun kwetsbaarheid (frailty). De uitkomsten hiervan zijn vergelijkbaar met de oorspronkelijke G8 die door zorgprofessionals wordt afgenomen. Dit geldt echter niet voor zelfgerapporteerde screenings door geriatrische patiënten, zo blijkt uit onderzoek van geriater Inez van Walree (Diakonessenhuis Utrecht) en collega’s. De uitkomsten van dit onderzoek geven aan dat een zelfgerapporteerde G8-screening door een oudere kankerpatiënt een goed alternatief kan zijn in de klinische praktijk. Het biedt ook mogelijkheden voor inzet van zelfgerapporteerde screenings in bijvoorbeeld klinische trials.

Onderzoekers van AMC hebben een onderzoeksprotocol ontwikkeld, waarmee beslisondersteuningsinstrumenten systematisch kunnen worden geëvalueerd. Het protocol is gebaseerd op de evaluatie van 190 door experts opgestelde virtuele casussen voor adjuvante behandeling van patiënten met stadium I t/m III coloncarcinoom. Het protocol werd toegepast op het ‘cognitieve’ beslisondersteuningssysteem IBM Watson voor Oncologie en Oncoguide van IKNL dat ontwikkeld is op basis van Nederlandse richtlijnen. De aanbevelingen van de twee systemen werden met elkaar vergeleken. De aanbevelingen van IBM Watson werden bovendien vergeleken met de Amerikaanse NCCN richtlijnaanbevelingen.

De Nederlandse richtlijn prostaatkanker is sinds najaar 2018 omgezet in beslisbomen in Oncoguide, een digitale beslisondersteuning. Dit systeem begeleidt specialisten op basis van patiënt- en tumorkenmerken stap-voor-stap naar een behandeladvies. Oncoguide geeft een behandeladvies op basis van de landelijke richtlijn, waarvan uiteraard met goede argumenten vanaf kan worden geweken. Uit de beslisbomen volgt een informatiestandaard die eenheid van taal creëert. Daarmee kunnen zorgprofessionals data eenvoudiger met elkaar delen en hergebruiken.

Twee gynaecologische richtlijnen zijn beschikbaar als beslisbomen in de digitale beslisondersteuning Oncoguide. Dit zijn de richtlijnen CIN (cervicale intra-epitheliale neoplasie, voorstadium van baarmoederhalskanker) en Cervixcytologie (onderzoek naar afwijkingen aan de baarmoederhals). Deze richtlijnen zijn omgezet naar beslisbomen door de Werkgroep Cervix Uteri (WCU) van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) ondersteund door IKNL. Het doel van de beslisbomen in snelle toepassing van omvangrijke richtlijnen op de individuele, unieke, patiënt en ondersteuning bij gedeelde besluitvorming. 

Twee van de zes geëvalueerde aanbevelingen uit de richtlijn schildkliercarcinoom (2015) worden inmiddels goed nageleefd in Nederlandse ziekenhuizen. De risicoclassificatie van patiënten en de volledigheid van de resectieverslagen zijn punten die verbetering behoeven. Dat blijkt uit een evaluatie over het jaar 2016. In deze evaluatie is met indicatoren bekeken in hoeverre aanbevelingen in de klinische praktijk zijn nageleefd. De multidisciplinaire evidence-based richtlijn bevat aanbevelingen en instructies voor de diagnostiek en behandeling van schildkliercarcinomen. 

Variaties in de primaire behandeling van patiënten met prostaatkanker zijn deels toe te schrijven aan uiteenlopende risicostratificaties en inconsistente aanbevelingen in nationale en internationale richtlijnen. Dat concludeert een groep onderzoekers,  urologen en radiotherapeuten uit Nederland en Finland. Ze vonden onder meer verschillen in het beleid ten aanzien van het actief volgen van patiënten en inzet van brachytherapie en externe radiotherapie. Wat betreft radicale prostatectomie en hormonale therapie zijn de (inter)nationale richtlijnen wel grotendeels consistent. Omdat leeftijd en levensverwachting een grote rol spelen bij de behandelkeuze verdienen deze volgens de onderzoekers een prominentere plaats in klinische richtlijnen.

Door introductie van de PSA-test is het aantal mannen dat wordt gediagnosticeerd en behandeld vanwege prostaatkanker toegenomen, maar veel van deze mannen zouden nooit enige symptomen van prostaatkanker of sterfte als gevolg van deze ziekte hebben ondervonden. Een internationale groep urologen, patiënten, huisartsen en onderzoekers doen daarom in de British Journal of Medicine een voorstel voor een richtlijn met een ‘zwakke aanbeveling’ tégen het aanbieden van PSA-screening in de context van een bevolkingsonderzoek. De aanbeveling is ‘zwak’, omdat er slechts een klein maar onzeker voordeel is van screening op daling van de overlijdenskans door prostaatkanker, waarbij de voordelen niet opwegen tegen de nadelen.

Bestaande handleidingen voor het actualiseren van klinische richtlijnen zijn niet optimaal qua methodiek. Ook wordt niet adequaat gerapporteerd over de gebruikte methodiek in geactualiseerde richtlijnen. Die conclusie trekt Robin Vernooij (IKNL) in zijn proefschrift ‘Updated clinical guidelines: improving their methods and reporting’. Hierin beschrijft hij de evaluatie van 35 richtlijnhandboeken, de ontwikkeling van een instrument (CheckUp) voor verbetering van het actualisatieproces en evaluatie van rapportages van 60 geactualiseerde richtlijnen. Een checkUp zou volgens de promovendus standaard onderdeel moeten uitmaken van elk actualisatieproces. De verdediging van het proefschrift vindt plaats op 16 februari aan de Universitat Autònoma de Barcelona.