Cijfers over kanker bij jongvolwassenen

Tussen 2000 en 2019 kregen jaarlijks gemiddeld 3.700 mensen in de leeftijd 18-39 jaar kanker. De incidentie voor deze groep was in 2019 12% hoger dan in 2000. Het aantal kankerdiagnoses onder de gehele volwassen populatie was in dezelfde periode gemiddeld 100.000 per jaar. De incidentie van kanker steeg in 2019 met 74% onder de gehele volwassen bevolking ten opzichte van 2000. Op 31 december 2019 leefden in Nederland iets meer dan 32.000 AYA’s met of na kanker (10-jaarsprevalentie).

Bij 10% van de AYA’s was de kanker bij diagnose al uitgezaaid. Uitzaaiing bij diagnose komt vaker voor bij jongvolwassen mannen dan bij jongvolwassen vrouwen (mannen, 13%; vrouwen, 8%). Bij oudere volwassenen is de kanker twee keer zo vaak bij diagnose al uitgezaaid (19%) en wordt de uitgezaaide vorm ook hier vaker bij mannen dan bij vrouwen vastgesteld (mannen, 21%; vrouwen, 17%).

Meest voorkomende kankersoorten bij jongvolwassen mannen

Bij jongvolwassen mannen zijn de tien meest voorkomende kankersoorten: zaadbalkanker, melanoom, hodgkinlymfoom, hersenkanker, agressief non-hodgkinlymfoom, blaaskanker, dikkedarmkanker, wekedelentumoren, schildklierkanker en myeloproliferatieve neoplasmata (MPN). Onder de oudere mannen zijn dit prostaatkanker, longkanker, plaveiselcelkanker, dikkedarmkanker, blaaskanker, endeldarmkanker, melanoom, slokdarmkanker, nierkanker en alvleesklierkanker. Zaadbalkanker komt veel vaker op AYA-leeftijd voor en prostaatkanker juist op oudere leeftijd. In de top tien van meest voorkomende kankers bij oudere volwassen mannen komen, in tegenstelling tot de top tien bij jongvolwassen mannen, geen hematologische kankers voor.

Meest voorkomende kankersoorten bij jongvolwassen vrouwen

Bij jongvolwassen vrouwen komen borstkanker, melanoom, baarmoederhalskanker, schildklierkanker, hodgkinlymfoom, eierstokkanker, hersenkanker, dikkedarmkanker, agressief non-hodgkinlymfoom en wekedelentumoren het vaakst voor. Bij oudere volwassen vrouwen bestaat de top tien meest voorkomende kankersoorten uit: borstkanker, longkanker, dikkedarmkanker, plaveiselcelkanker van de huid, melanoom, baarmoederkanker, endeldarmkanker, eierstok- & eileiderkanker, blaaskanker en alvleesklierkanker. Bij vrouwen ouder dan 39 jaar komt baarmoederkanker vaker voor, terwijl bij jongvolwassen vrouwen vaker baarmoederhalskanker voorkomt. Daarnaast komen bij vrouwen ouder dan 39 jaar hematologische kankers, schildklierkanker en hersenkanker minder vaak voor. Bekijk de uitgebreide lijst over incidentie van kanker bij jongvolwassen vrouwen versus vrouwen ouder dan 39 jaar. 

Op 31 december 2019 leefden in Nederland iets meer dan 32.000 AYA’s met of na kanker (10-jaarsprevalentie). De prevalentie steeg over tijd; in 2019 leefden er bijna 6.400 AYA’s meer met of na kanker dan twintig jaar ervoor.

Wanneer we kijken naar de kankersoorten die het vaakst voorkwamen bij AYA’s dan laat de 10-jaarsprevalentie (31 december 2019) onder andere zien dat bijna 5.000 jongvolwassen mannen nog in leven waren met of na een diagnose zaadbalkanker en circa 1.860 mannen met een diagnose melanoom. Bij de jongvolwassen vrouwen leefden circa 6.800 met borstkanker en circa 3.700 met een melanoom nog op 31 december 2019.

Vergeleken met oudere volwassenen hebben AYA’s vaak een gunstigere overleving; vijf jaar na diagnose is 84% van de mannen en 86% van de vrouwen nog in leven. Twintig jaar na diagnose is dat 76% van zowel de mannen als vrouwen. Ter vergelijking, voor oudere volwassen mannen is de 5- en 20-jaarsoverleving respectievelijk 58% en 40% en voor vrouwen 66% en 49%. Elk jaar overlijden zo'n 400 jongvolwassenen aan de gevolgen van kanker.

De betere overleving van AYA’s is afhankelijk van de soort kanker die wordt vastgesteld en het stadium waarin de ziekte wordt ontdekt. Jongvolwassenen hebben minder vaak uitgezaaide kanker bij diagnose. Ook hebben ze een betere overleving voor de tien kankersoorten die onder deze groep het meest voorkomen ten opzichte van de overleving van oudere volwassenen bij hun tien meest voorkomende kankers. Jongere AYA's (18–34 jaar) hebben vaker een soort kanker met een betere prognose, waardoor hun overlevingskansen beter zijn dan die van AYA's die ouder zijn (35–39 jaar) ten tijde van de diagnose.

Trends in overleving

In Nederland is de 5-jaarsoverleving (het percentage patiënten dat vijf jaar na diagnose nog in leven is) voor jongvolwassen mannen en vrouwen met kanker voor alle leeftijdsgroepen (18-24 jaar, 25–34 jaar en 35–39 jaar) gestegen over de tijd. Meer dan 90% van de mannen met zaadbalkanker, schildklierkanker of hodgkinlymfoom was vijf jaar na diagnose nog in leven en dit is over de tijd onveranderd gebleven. Maar voor jonge mannen met hersenkanker steeg de 5-jaarsoverleving tussen 2000 en 2019 van 51% naar 58%. Daarnaast steeg ook de overleving voor jonge mannen met een melanoom of MPN tot boven de 90%.

Voor jongvolwassen vrouwen zien we ook stijgende trends in overleving. Bij vrouwen met schildklierkanker, melanoom of Hodgkinlymfoom was de overleving over de gehele periode minimaal 90%. Net als bij mannen hadden jongvolwassen vrouwen met kanker in de hersenen een veel slechtere overleving dan jongvolwassen vrouwen met een ander type kanker. Dit was 67% in de periode 2012–2019; hoewel de overleving nog steeds gemiddeld slechter was, wel een toename ten opzichte van 2000-2005. Voor vrouwen met wekedelentumoren was de overleving in de gehele periode rond de 70% en is er geen verbetering zichtbaar.

Elk jaar sterven ongeveer 400 AYA’s aan kanker, waarmee dit doodsoorzaak nummer twee is onder de jongvolwassen populatie. Gemiddeld overlijdt 60% van de AYA’s thuis. Van de oudere volwassenen overlijdt 54% thuis. Een kwart van de AYA’s (27%) overlijdt in het ziekenhuis, tegenover 17% van de oudere volwassenen. Ouderen overlijden vaker in een verpleeg- of verzorgingshuis. Van de overige AYA’s (13%) is de locatie van overlijden onbekend.