Intensiteit behandeling endeldarmkanker afgenomen

Darmkanker komt met circa 12.000 diagnoses per jaar relatief vaak voor in Nederland. Bij ruim 3000 diagnoses gaat het om endeldarmkanker. De ziekte wordt vaak chirurgisch behandeld, al dan niet gecombineerd met radiotherapie of chemoradiatie. Behandeling kan een forse impact hebben op de kwaliteit van leven, daarom is er veel onderzoek gedaan naar hoe de inzet van deze behandelmethoden zo veel mogelijk beperkt kan worden. 
 
Om antwoord te krijgen op hun vragen putten de onderzoekers uit de Nederlandse Kankerregistratie. Ze selecteerden een patiëntengroep die tussen 2008 en 2021 de diagnose endeldarmkanker kregen, waarbij de ziekte tijdens diagnose niet was uitgezaaid. In 2014 werd het bevolkingsonderzoek naar darmkanker ingevoerd. Ook werden er in dat jaar nieuwe richtlijnen rond de inzet van radiotherapie geïntroduceerd. Verrijsen en Evers wilden weten hoe die gebeurtenissen de inzet van radiotherapie en verdere behandeling van endeldarmkanker hebben beïnvloed.

Vroege ziekte: fors minder (chemo)radiatie, toename endoscopische resecties

De inzet van neoadjuvante radiotherapie nam tussen 2008 en 2021 af bij patiënten waarbij de endeldarmkanker relatief vroeg werd gediagnosticeerd: van 61 procent naar 7 procent. Ook de inzet van neoadjuvante chemoradiatie daalde, van 15 naar 5 procent. Chirurgie zonder neoadjuvante behandeling nam toe: van 14 procent naar 71 procent tussen 2008 en 2015. Na 2015 nam het aantal operaties zonder adjuvante behandeling weer af tot 59 procent. De onderzoekers zagen in dezelfde periode het aantal endoscopische resecties toenemen, wat een gevolg is van het bevolkingsonderzoek darmkanker.
 

Intermediate ziekte: minder chemoradiatie op hogere leeftijd

Bij patiënten waarbij de ziekte verder gevorderd was zagen de onderzoekers dat neoadjuvante chemoradiatie minder werd ingezet, terwijl de inzet van neoadjuvante radiotherapie toenam. De trend was zichtbaar tussen 2008-2014, in lijn met de ingevoerde richtlijnen. Oudere patiënten werden daarnaast minder intensief behandeld. 
 

Lokaal gevorderd

Bij patiënten met lokaal gevorderde endeldarmkanker bij diagnose bleef de inzet van radiotherapie (inclusief chemoradiotherapie) stabiel. Bij bijna 9 op de 10 patiënten wordt deze behandeling ingezet. Wel werd, na chemoradiatie, vaker afgezien van chirurgische behandeling. Waar tot 2013 2-4 procent van de patiënten nog behandeld werd met chemoradiatie zonder chirurgie, was dit 17 procent in 2019-2021.
 

Orgaansparend behandelen

Deze cijfers bevestigen een trend van orgaansparend behandelen: patiënten kiezen hier voor een ‘wait & see’ beleid bij lokaal gevorderde ziekte. De patiënt wordt daarbij gemonitord, terwijl risico’s die komen kijken bij een operatie en het verliezen van (een gedeelte van) de endeldarm worden vermeden. De onderzoekers zagen ook duidelijke veranderingen na invoering van de richtlijn in 2014, in een forse afname van neoadjuvante radiotherapie bij endeldarmkanker in een vroeg stadium. De inzet van het bevolkingsonderzoek is terug te zien in de toename van endoscopische resectie: deze behandeling is minder invasief dan een chirurgische ingreep en geeft over het algemeen een betere kwaliteit van leven. 

Samenwerking IKNL en NVRO 

Dit onderzoek maakt deel uit van een samenwerkingsproject tussen IKNL en de Nederlandse Vereniging voor Radiotherapie en Oncologie (NVRO), dat tevens Jelle Evers’ promotieonderzoek vormt. Als onderdeel van het project zijn eerder de trends en variaties in de behandeling van kleincellige longkanker, niet-kleincellige longkanker en prostaatkanker beschreven.
 

• A.-S.E. Verrijssen, J. Evers, M. van der Sangen, S. Siesling, M.J. Aarts, H. Struikmans, M.C.W.M. Bloemers, J. Burger, V. Lemmens, P. Braam, M. Elferink, M. Berbee, Trends and Variation in the Use of Radiotherapy in Non-metastatic Rectal Cancer: a 14-year Nationwide Overview from the Netherlands, Clinical Oncology, 2024, ISSN 0936-6555.