Valery Lemmens over risicofactoren voor kanker in de podcast ‘Oorlog in je lichaam’

Lemmens benadrukt het belang van deze informatie over regionaal voorkomen van kanker: ‘Als we deze atlas in de jaren ‘70 hadden gehad. Dan hadden we gezien dat mesothelioom (longvlieskanker) vaker voorkwam bij de asbestfabriek, had er eerder ingegrepen kunnen worden en hadden we vele levens kunnen redden.’

Voor welke kankersoorten is er een regionaal verschil te zien in hoe vaak het voorkomt?

Lemmens: ‘Melanoom zien we met name in de kustgemeenten vaker voorkomen, vooral in Noord Holland. In de kustgemeenten zijn er meer uren zonneschijn per jaar. Maar waarschijnlijk zijn er meer verklaringen. Waarschijnlijk hebben inwoners in deze gebieden toch meer blootstelling aan uv-straling en mogelijk hebben zij ook een wat lichter huidtype dan inwoners van het zuiden van Nederland.’

Lemmens vertelt dat er meerdere regio’s zijn in Nederland waar longkanker vaker voorkomt dan gemiddeld in Nederland en dat dit regio’s zijn met een minder hoog opleidingsniveau en waar wat meer armoede voorkomt. ‘Als mensen 20 jaar hebben gerookt dan is de kans dat iemand longkanker krijgt 25 keer hoger dan als iemand niet heeft gerookt. Als iemand 20 jaar naast een hele drukke snelweg woont dan is de kans om longkanker te krijgen licht verhoogd, ongeveer 1,2 keer zo hoog. Dat is een heel klein effect vergeleken met roken.’

Deze regionale variatie in longkanker deelde IKNL in 2015 al (zie het eerdere nieuwsbericht). In de podcast licht Lemmens toe: ‘Bij een aantal gebieden is te zien dat er meer longkanker dan gemiddeld voorkomt, Rucphen in Brabant, Brunssum in het zuiden van Limburg en Oost Groningen. We weten dat daar zeker in het verleden veel inwoners rookten. Want we zien hoe veel mensen nu longkanker hebben, en dat komt door rookgedrag in de afgelopen decennia. Het zijn regio’s met een wat lagere sociaal economische status en we weten dat er in die gebieden meer werd en wordt gerookt. In sommige gebieden heeft ook een tabaksfabriek gestaan. Bekend is dat in de regio rondom een tabaksfabriek meer werd gerookt en meer longkanker voorkomt. Mogelijk waren er meer rookwaren beschikbaar.’

Waar komt longkanker het minst vaak voor?

Lemmens: ‘Dat is bij vrouwen in Urk, Staphorst en Kapelle. Bij mannen is dat in Wassenaar, Rozendaal en Naarden. De emancipatiegolf vanaf de jaren ’70 heeft in Nederland ook als gevolg gehad dat vrouwen net als mannen zijn gaan roken. Tot die tijd was roken vooral iets wat mannen deden.’

Voor alle kankersoorten samen zijn er maar twee regio’s die er uit springen, Zeeuws Vlaanderen en Vaals, omdat kanker daar minder vaak voorkomt. Lemmens: ‘En de verklaring is logisch, die mensen gaan naar ziekenhuizen in Vlaanderen dan wel Duitsland. Daardoor zijn ze niet in de Nederlandse Kankerregistratie opgenomen en lijkt het onterecht alsof daar minder kanker voorkomt.’

Kanker Atlas komt begin 2023

De Kanker Atlas komt begin 2023 online beschikbaar. Hierin zal het voorkomen van kanker in het algemeen en het voorkomen van veelvoorkomende kankersoorten te zien zijn. De Kanker Atlas is een startpunt om onderzoek te kunnen doen naar waarom er in bepaalde regio’s een kankersoort vaker voorkomt. IKNL overlegt hierover met de regionale GGD’s die expert zijn op het gebied van risicofactoren voor de gezondheid in de regio en die regelmatig vragen van inwoners krijgen over of een kankersoort vaker voorkomt in een regio.