Onderzoek naar zeldzame hematologische kankersoorten met NKR
Door de zeldzaamheid van vrijwel alle hematologische kankersoorten kan het moeilijk zijn om klinische interventiestudies uit te voeren. Vaak duurt het heel lang voordat het benodigde aantal deelnemende patiënten is bereikt. De Nederlandse Kankerregistratie (NKR) maakt het mogelijk om onderzoek te verrichten naar de behandeling en overleving op populatieniveau. Door gegevens van alle mensen met een zeldzame kankerdiagnose mee te nemen, kunnen behandelingen worden geëvalueerd. NKR-gegevens kunnen op deze manier de klinische besluitvorming rondom zeldzame kankersoorten ondersteunen en hypotheses genereren voor toekomstige klinische studies.
Zeldzame kankersoorten
IKNL heeft in samenwerking met diverse partijen de omvang van en knelpunten rondom zeldzame solide tumoren bij volwassenen in Nederland uiteengezet in een rapport dat begin 2018 werd uitgebracht, getiteld ‘Kankerzorg in beeld: zeldzame kanker’. Uit dat rapport komt onder meer naar voren dat de overleving bij zeldzame solide tumoren, ten opzichte van niet-zeldzame solide tumoren, de afgelopen vijftien jaar nauwelijks is verbeterd. Voorts loopt de overleving van zeldzamen tumoren aanzienlijk achter op die van niet-zeldzame tumoren. Bij hematologische kankersoorten is het beeld minder somber, terwijl dit ook zeldzame vormen van kanker zijn.
Klinische interventiestudies
De meerwaarde van innovaties op het gebied van behandeling wordt doorgaans geëvalueerd met gerandomiseerde, gecontroleerde studies (trials). Ook bij de zeldzame hematologische kankersoorten vinden veel trials plaats. Stichting Hemato-Oncologie Voor Volwassenen Nederland (HOVON) laat zien dat het mogelijk is om succesvol fase 2- en fase 3-studies voor laagvolume-indicaties op te zetten en uit te voeren in Nederland. Tevens werkt HOVON intensief samen met buitenlandse beroepsgroepen om structureel bewijs te vergaren omtrent de effectiviteit van nieuwe therapeutische interventies. Internationale samenwerking is van groot belang voor laagvolume-indicaties. HOVON houdt zich sinds 1985 bezig met het verbeteren en bevorderen van behandelingen voor volwassen patiënten met hematologische kankersoorten (www.hovon.nl).
De Nederlandse Kankerregistratie
De Nederlandse Kankerregistratie (NKR) kan worden ingezet om de omvang en ontwikkeling van zeldzame kankersoorten in kaart te brengen. Dit is met name relevant als er geen of nauwelijks klinische interventiestudies voor handen zijn. Exemplarisch is de studie op basis van gegevens van de NKR die vorig jaar in 2018 is gepubliceerd door Dinmohamed (IKNL, Erasmus Universitair Medisch Centrum en Amsterdam UMC) en collega’s op het gebied van hairy-cell-leukemie. Dit is een zeer zeldzame vorm van beenmergkanker die momenteel gemiddeld 70 keer per jaar in Nederland wordt gediagnosticeerd en waar momenteel geen klinische interventiestudies voor ter beschikking zijn.
Hairy-cell-leukemie als voorbeeld
De eerstelijnsbehandeling van patiënten met hairy-cell-leukemie veranderde aan het begin van de jaren negentig revolutionair met de introductie van de purine nucleoside analoga (PNA) cladribine en pentostatin. Sinds die revolutie is weinig klinisch onderzoek gedaan naar de eerstelijnsbehandeling van patiënten met hairy-cell-leukemie. Om de bijdrage van PNA-behandeling aan de relatieve overleving van patiënten met hairy-cell-leukemie te evalueren, selecteerden Dinmohamed en collega’s alle patiënten met hairy-cell-leukemie uit de NKR die tussen 1989-2015 zijn gediagnosticeerd.
Uit het onderzoek bleek dat immunotherapie, hoogstwaarschijnlijk interferon-alfa, over het algemeen de voorkeursbehandeling was in het pre-PNA-tijdperk (1989-1993). Na introductie van PNA's in Nederland (1994-2000) werd de toepassing van immunotherapie bijna volledig vervangen door PNA's. Dit was ongeacht leeftijd. Na 2000 nam het aandeel PNA-behandelingen geleidelijk toe. De relatieve overleving verbeterde in alle leeftijdsgroepen; de verbetering was het meest uitgesproken in de periode 2001-2015 en bij patiënten in de leeftijdsgroep van 60 jaar of ouder. Een bemoedigende bevinding is dat het percentage oversterfte betrekkelijk laag is voor patiënten die in de periode 2001-2015 zijn gediagnosticeerd. De bovengrens voor de relatieve overleving bij patiënten in de leeftijdsgroep van 18-70 en boven de 70 jaar werd bereikt na 2 respectievelijk 4 jaar. Daarmee is voor hairy-cell-leukemie de meerwaarde van behandelmogelijkheden, ook voor oudere patiënten, met de NKR met zekerheid aangetoond.
Evaluatie van behandelmogelijkheden met NKR-gegevens
Ondanks de zeldzaamheid is de prognose van hairy-cell-leukemie doorgaans uitmuntend. Dit is te toe te schrijven aan het uitvoeren van gerandomiseerde, gecontroleerde studies. Voor een aantal vormen van hematologische kankersoorten (zoals acute myeloïde leukemie bij ouderen) geldt wel dat de prognose slecht is. Dat is te wijten aan het uitblijven van een doorbraak die het ziektebeloop aanzienlijk kan verbeteren. Daarom is het ontwerpen en uitvoeren van gerandomiseerde, gecontroleerde studies van vitaal belang om ‘evidence-based’ aanbevelingen vast te stellen voor de behandeling van patiënten met zeldzame kankersoorten. Met de gegevens uit de NKR kan de waarde van nieuwe middelen op de overleving van patiënten worden geëvalueerd. Dat is relevant omdat nieuwe middelen in de praktijk bij een brede groep patiënten wordt toegepast die veelal niet aan de inclusiecriteria van de oorspronkelijke trial voldoen. Deze evaluatie levert belangrijke aanwijzingen over de meerwaarde van een nieuw middel voor oudere patiënten en voor mensen met comorbiditeit. Gegevens uit de NKR kunnen op deze manier de klinische besluitvorming rondom zeldzame kankersoorten ondersteunen.
Publicatie
• Dinmohamed AG, Posthuma EFM, Visser O, Kater AP, Raymakers RAP, Doorduijn JK. Relative survival reaches a plateau in hairy cell leukemia: a population-based analysis in The Netherlands. Blood. 2018 Mar 22;131(12):1380-1383. doi: 10.1182/blood-2017-12-820381.
• Meer informatie over de bovenstaande publicatie is verkrijgbaar via bibliotheek@iknl.nl
