Nieuws over COVID-19 en kanker

Zorgt COVID-19-vaccinatie ervoor dat ook patiënten met kanker een goede afweerreactie tegen COVID-19 ontwikkelen? Onderzoekers uit drie kankercentra in Nederland, het Erasmus MC, het NKI-AvL en het UMCG en van het RIVM gaan dit onderzoeken in samenspraak met de Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten (NFK). Het IKNL trialbureau ondersteunt de uitvoering van de studie. 

De tweede coronagolf heeft in oktober en november nog geen nieuwe dip in het aantal kankerdiagnoses veroorzaakt. Het aantal nieuwe kankerdiagnoses was in deze maanden zelfs iets hoger dan in voorgaande jaren. Deze verhoging komt waarschijnlijk doordat diagnoses die in de eerste golf in het voorjaar niet zijn gesteld, later dit jaar met enige vertraging alsnog zijn gesteld. De achterstand in het aantal diagnoses in het voorjaar is daarmee voor een deel ingehaald.

Er zijn ongeveer 1.000 minder diagnoses melanoom gesteld dan verwacht door de Covid-crisis. De verslechtering van prognose hangt samen met hoelang het uitstel duurt. Met een model is berekend wat de impact van de latere diagnoses waarschijnlijk zal zijn. De resultaten staan in het RIVM-rapport 'Impact van de eerste COVID-19 golf op de reguliere zorg en gezondheid' waaraan IKNL heeft bijgedragen. 

Eén op drie patiënten met kanker heeft in de eerste vier tot zes weken van de COVID-19-crisis veranderingen in de zorg ervaren. Het ging hierbij om uitgestelde of afgezegde behandelingen en follow-ups of vervanging van consulten door telefoon- en beeldgesprekken. Dat blijkt uit onderzoek van Lonneke van de Poll-Franse (IKNL, NKI, Tilburg University) en collega’s. De crisis lijkt meer impact te hebben op het mentaal welbevinden van de algemene bevolking dan op patiënten met kanker, die door deze diagnose vaak al beperkt zijn in hun sociale contacten en bewegingsvrijheid.

In september en in mindere mate oktober is er een inhaalslag in het aantal nieuwe kankerdiagnoses geweest. Hiermee is de achterstand in het aantal diagnoses door de COVID-19-crisis in het voorjaar voor een deel ingehaald. In juni, juli en augustus was het aantal kankerdiagnoses vergelijkbaar met voorgaande jaren. Op dit moment waart de tweede golf van COVID-19 door Nederland. Het is nog te vroeg om de invloed van de tweede coronagolf dit najaar op het aantal kankerdiagnoses te zien. Het is van het grootste belang dat mensen met klachten naar de huisarts blijven gaan en dat de diagnostiek en behandeling in ziekenhuizen zoveel mogelijk door gaat.

In verband met de COVID-19-uitbraak zijn door de wetenschappelijke verenigingen behandelprotocollen voor kankerpatiënten aangepast, zowel om de risico’s op COVID-19-besmetting voor patiënten zo laag mogelijk te houden als om de meest noodzakelijke zorg te prioriteren. In lijn met het gedaalde aantal diagnoses is het aantal operatieve ingrepen bij kanker in het voorjaar gedaald, dat blijkt uit gegevens die DHD en IKNL samenbrachten.

Door de coronacrisis dit voorjaar zijn minder diagnoses borst- en darmkanker gesteld. In de leeftijdsgroepen die voor de bevolkingsonderzoeken worden uitgenodigd was de daling in het aantal diagnoses veel groter dan in de andere leeftijdsgroepen. Bij borstkanker en de voorstadia daarvan gaat het om een derde minder diagnoses bij 50-74-jarigen en bij darmkanker om een vijfde minder diagnoses bij 55-75-jarigen, de leeftijdsgroep die voor het bevolkingsonderzoek wordt uitgenodigd. Dat schrijven Avinash Dinmohamed, Sabine Siesling en anderen in het tijdschrift Journal of Hematology & Oncology op basis van gegevens uit de Nederlandse Kankerregistratie gebaseerd op voorlopige diagnoses van de pathologiedatabase PALGA.

Op dit moment wordt de reguliere zorg weer afgeschaald vanwege de tweede COVID-19-golf. Naast afname en uitstel van het aantal kankerdiagnoses zijn andere effecten op de oncologische zorg nog grotendeels onbekend. Welk effect heeft uitstel of aanpassing van de zorg op de uitkomsten van behandeling? Deze en andere vragen kunnen in de toekomst worden beantwoord op basis van data uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR).