Promotie Ellen Scheepers: Kwetsbaarheid en kwaliteit van leven bij ouderen met kanker
In mei promoveerde Ellen Scheepers aan de Universiteit van Utrecht. Voor haar onderzoek maakte zij veelvuldig gebruik van data uit de Nederlandse Kankerregistratie. Ze gebruikte de data om onderzoek te doen naar de kwetsbaarheid en kwaliteit van leven bij ouderen met kanker. Wij spraken dr. Scheepers over haar promotieonderzoek: ‘Om een geïndividualiseerde oncologische behandeling op te stellen, is het belangrijk om de patiënt écht te leren kennen.’
Waarom is dit onderzoek belangrijk?
‘Kanker treft overwegend oudere volwassenen. In Nederland is een derde van alle patiënten met kanker 75 jaar of ouder en wegens de vergrijzing zal het aantal ouderen met kanker alleen maar stijgen. Behandelkeuzes maken voor deze groep patiënten kan uitdagend zijn. Allereerst is er een gebrek aan kennis over de effectiviteit en veiligheid van de verschillende behandelingsmogelijkheden voor ouderen. Daarnaast loopt de gezondheidstoestand van deze groep, en daarmee hun kwetsbaarheid en veerkracht, sterk uiteen. Bovendien hebben zij verschillende behandelwensen waarbij ze zelfredzaamheid en kwaliteit van leven net zo belangrijk kunnen vinden als overlevingswinst. Dit vraagt om een geïndividualiseerde benadering: is een standaard behandeling mogelijk of is een aangepaste behandeling gewenst? Met dit proefschrift wilden we de kennis binnen de geriatrische oncologie vergroten om deze vraag beter te kunnen beantwoorden. We richtten ons op het inschatten van kwetsbaarheid van de patiënt, keken naar de huidige besluitvorming en het beloop van de kwaliteit van leven na een oncologische behandeling.’
Wat zie je als belangrijkste bevindingen?
‘Uit ons onderzoek blijkt dat artsen vaak niet goed kunnen inschatten welke patiënt fit is, en welke kwetsbaar. Veelal overschatten we hoe fit een patiënt is, en zien we iemands kwetsbaarheid gemakkelijk over het hoofd. Het inschatten van kwetsbaarheid van de patiënt kan worden verbeterd met het toevoegen van een geriatrisch assessment. Dit is een gestructureerde evaluatie van de fitheid van de patiënt, zowel op fysiek als op psychosociaal en functioneel vlak. Potentieel kwetsbare patiënten die een hoger risico hebben op overlijden, toxiciteit, of het niet voltooien van de behandeling kunnen hiermee worden geïdentificeerd.’
Het is belangrijk om ook naar het individuele beloop van kwaliteit van leven na een oncologische behandeling te kijken.
‘Bij het onderzoek naar de huidige behandelkeuzes voor patiënten met darmkanker bleek dat naarmate de leeftijd van de patiënt toeneemt, de oncologische behandeling vaker wordt aangepast. De meest voorkomende redenen hiervoor zijn de lichamelijke conditie van de patiënt en de wensen voor een behandeling. ‘Dat bij het maken van een behandelkeuze, steeds meer aandacht komt voor de biologische leeftijd en de voorkeuren van de patiënt, is een mooie ontwikkeling. Tegelijkertijd zien we dat er nog te weinig onderzoek wordt gedaan naar patiëntgerichte uitkomsten zoals zelfredzaamheid en kwaliteit van leven, terwijl ouderen juist deze uitkomsten belangrijk vinden. Dergelijke patiëntgerichte uitkomsten dienen niet alleen op groepsniveau geanalyseerd te worden. Doordat er veel individuele verschillen in kwaliteit van leven worden ervaren, is het belangrijk om ook naar het individuele beloop van kwaliteit van leven na een oncologische behandeling te kijken.’
Welke rol speelden de NKR-cijfers?
‘Met behulp van de NKR-cijfers kunnen cohort onderzoeken worden verricht welke een mooie weerspiegeling zijn van het beloop van de behandeling in de dagelijkse praktijk. Tijdens mijn onderzoek gebruikten we de NKR-data om te achterhalen wat bij oudere patiënten de reden was om af te zien van een standaard behandeling. Daarnaast kunnen de NKR-gegevens worden gekoppeld aan andere klinische trials, zoals de PLCRC en de ROGY Care, waar respectievelijk data over patiënten met darmkanker, baarmoeder- en eierstokkanker worden verzameld.’
Wat zou je zorgprofessionals willen meegeven?
‘Om een geïndividualiseerde oncologische behandeling op te stellen, is het belangrijk om de patiënt écht te leren kennen. Wees hierbij nieuwsgierig. Vraag naar de fysieke en cognitieve conditie van de patiënt, zelfredzaamheid in het dagelijks functioneren en diens sociale netwerk. Probeer tevens iemands veerkracht te ontdekken: hoe is iemand hersteld van een intensieve behandeling in het verleden? Al deze aspecten zijn van belang om inzicht te krijgen in de belastbaarheid en herstelvermogen van de patiënt. Tot slot sta je stil bij de behandelwensen van de patiënt. Indien nodig kan de OPT-tool hierbij ondersteuning bieden. Dit is een gesprekshulp om met de patiënt te bespreken welke (behandel)doelen het belangrijkst zijn. Zo stel je samen met de patiënt een passend behandelplan op.’
Het is interessant om van de deelnemende patiënten naast leeftijd en comorbiditeit, ook data te verzamelen over zelfredzaamheid en kwetsbaarheid.
‘Daarnaast dient men zich te realiseren dat kwetsbaarheid een spectrum betreft en verscheidene implicaties heeft in verschillende scenario’s. Het meten van kwetsbaarheid is een momentopname en we moeten kijken welke factoren van invloed zijn op de kwetsbaarheid: komt de kwetsbaarheid door de aanwezige ziekte of behandeling? Of waren er voorafgaand aan de ziekte al patiëntgerelateerde factoren die patiënt kwetsbaar maakte? Tot slot zou ik onderzoekers willen adviseren om ouderen vaker deel te laten nemen aan wetenschappelijk onderzoek en de juiste informatie te verzamelen. Het is interessant om van de deelnemende patiënten naast leeftijd en comorbiditeit, ook data te verzamelen over zelfredzaamheid en kwetsbaarheid. Bij het opstellen van een klinische studie is het van belang om patiëntgerichte uitkomstmaten zoals kwaliteit van leven mee te nemen. Op deze manier krijgen we meer inzicht in wie een standaardbehandeling kan ondergaan en wie meer gebaat zou kunnen zijn bij een aangepaste behandeling. Zo kunnen we patiënten beter voorlichten in de spreekkamer.’
Meer informatie
- Bekijk hier het proefschrift van Ellen Scheepers: Frailty and quality of life in older adults with cancer
