Leeftijd patiënt speelt rol bij ziekteperceptie en ervaren van psychische nood

Het doel van deze studie was de invloed van leeftijd te onderzoeken op de ziekteperceptie en psychische nood van patiënten met schildklierkanker en of de relatie tussen ziekteperceptie en psychische nood anders is voor verschillende leeftijdsgroepen.

Studieopzet

De onderzoekers maakten gebruik van de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) om alle patiënten te selecteren die tussen 1990 en 2008 zijn gediagnosticeerd met schildklierkanker (n=568). Allen kregen een uitnodiging om de ‘Hospital Anxiety and Depression Scale’ (HADS) en Brief ‘Illness Perception Questionnaire’ (IPQ) in te vullen.

De niveaus van psychische nood en ziekteperceptie werden vergeleken tussen de verschillende leeftijdsgroepen, namelijk adolescenten en jongvolwassenen (18-39 jaar), middelbare leeftijd (40-64 jaar) en oudere overlevenden (65-84 jaar). De vragenlijsten werden aangeboden via PROFILES, het patiëntenvolgsysteem dat IKNL in samenwerking met Tilburg University heeft ontwikkeld. In totaal vulden 293 respondenten de vragenlijsten in.

Uitkomsten

Adolescenten en jongvolwassenen (n=84) hadden meer vertrouwen in de medische behandeling die zij ontvingen en rapporteerden een sterker geloof in het begrijpen van hun ziekte vergeleken met overlevenden van middelbare leeftijd (n=172) en ouderen (n=37). Op de overige zes subschalen voor ziekteperceptie werden geen verschillen gevonden wat betreft de invloed van leeftijd.

Adolescenten en jongvolwassenen rapporteerden significant minder psychische nood (HADS 14%) vergeleken met middelbare (29%) en oudere overlevenden (22%). De meeste subschalen voor ziekteperceptie hingen samen met psychische nood en de relatie met de leeftijd van deze patiënten vertoonde een gemengd beeld. Adolescenten, jongvolwassenen en ouderen die geloofden dat hun ziekte langer zou voortduren, rapporteerden meer psychische nood, maar deze relatie werd niet gevonden bij de groep patiënten van middelbare leeftijd.

Conclusie en aanbevelingen

Olga Husson en collega’s concluderen dat ziekteperceptie, zelfs jaren na de diagnose, een sleutelrol vervult in het ervaren van psychische nood en dat deze perceptie samenhangt met de leeftijd van de patiënt. Met name adolescenten, jongvolwassenen en oudere overlevenden kunnen kwetsbaar zijn voor het ervaren van psychische nood. Daarom is het belangrijk dat zorgverleners signalen van negatieve, kankergerelateerde percepties en (hoge) psychische nood tijdig herkennen, zodat deze patiënten doorverwezen kunnen worden voor passende zorg.

Toekomstig onderzoek kan uitwijzen of ziektepercepties in de tijd een andere impact hebben op leeftijdsgroepen en waarom. Het ligt voor de hand dat de waarneming dat de ziekte kanker langer kan voortduren een extra uitdaging vormt voor adolescenten en jongvolwassenen die nog langere tijd verder moeten met hun ziektegeschiedenis.

Beperkt generaliseerbaar

Volgens de onderzoekers is deze studie een van de eerste waarin uitgebreid onderzoek is gedaan naar de relatie tussen psychische nood en ziekteperceptie onder overlevenden van schildklierkanker met een specifieke focus op de leeftijd. Ze wijzen er op dat de uitkomsten van dit onderzoek beperkt generaliseerbaar zijn voor recent gediagnosticeerde patiënten, aangezien de deelnemers over een periode van 20 jaar sinds de diagnose werden geïncludeerd. In twee eerdere Profiel-studies is aangetoond dat ziekteperceptie kan samenhangen met een lagere gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven en overleving.

• Husson O, Poort H, Sansom-Daly UM, Netea-Maier R, Links T, Mols F. Psychological Distress and Illness Perceptions in Thyroid Cancer Survivors: Does Age Matter? J Adolesc Young Adult Oncol. 2020 Jan 28.
• Meer informatie over deze publicatie is verkrijgbaar via bibliotheek@iknl.nl