Ondersteun zorgprofessionals bij emotionele impact rond het verlenen van palliatieve zorg

Elf artsen en tien verpleegkundigen die werkzaam zijn in de thuiszorg, in verpleeghuizen en in ziekenhuizen, namen deel aan de interviewstudie van Dijxhoorn e.a.. Onder hen bevonden zich zowel generalisten als specialisten palliatieve zorg. Uit de interviews kwam naar voren dat er verschillende aspecten aan het verlenen van palliatieve zorg zijn die de emotionele impact beïnvloeden. Sommige van die aspecten zijn ondersteunend, andere juist ondermijnend voor het emotioneel welbevinden van de zorgprofessionals. Deze positieve en negatieve aspecten lijken elkaar niet zozeer uit te balanceren, zoals twee elementen op een weegschaal, maar eerder tegelijkertijd aanwezig te zijn in de zorgprofessionals.

Zelfzorg belangrijk op individueel niveau

De ondersteunende en ondermijnende factoren voor het emotioneel welbevinden zijn bovendien zowel op individueel niveau te vinden als op team- en op organisatieniveau. Ondersteunende factoren die op individueel niveau genoemd werden, waren een accepterende houding ten opzichte van de dood als onderdeel van het leven en het beoefenen van zelfzorg. Conflicterende waarden tussen de patiënt en de zorgverlener en onervarenheid met verlies en sterven werden juist ervaren als belemmerende factoren.

Belang van rolmodellen in het team

Op het niveau van het team van de zorgverlener gold dat een steunende teamcultuur als helpend werd ervaren. Het hebben van andere collega’s als rolmodellen en een cultuur waarin men zich veilig voelde om over de emotionele impact van het werk te praten bijvoorbeeld. Daarbij was het voor specialisten palliatieve zorg emotioneel impactvol wanneer zij in een team werkten met enkel collega’s die geen ervaring hebben met het verlenen van palliatieve zorg, waardoor zij zelf een groot verantwoordelijkheidsgevoel ervoeren.

Faciliteren collegiale ondersteuning op organisatieniveau

Zorgprofessionals gaven aan dat de organisatie hen kan steunen in het omgaan met de emotionele impact door het aanbieden van collegiale ondersteuning. Ondermijnende factoren op organisatieniveau waren de hoge werkdruk en de complexiteit van het verlenen van palliatieve zorg.  

Ik hoop dat we door aandacht te vragen voor dit onderwerp kunnen normaliseren dat er wordt gesproken, met name door zorgverleners onderling, over de impact die het werk op hen persoonlijk heeft. We moeten het niet problematiseren, maar het is belangrijk om je als zorgverlener bewust te zijn van de emotionele impact en dat er op individueel, team én organisatie niveau aandacht besteed wordt aan deze impact. Dit kan door tijd te geven, een veilige team cultuur te creëren en een luisterend oor te bieden. - Dijxhoorn

Meer aandacht voor interventies op alle niveaus

De resultaten uit dit onderzoek onderschrijven het belang van een brede benadering in het adresseren van de emotionele impact van het verlenen van palliatieve zorg. Eerder literatuuronderzoek laat zien dat de meeste interventies gericht op het voorkomen van burn-out onder zorgprofessionals in de palliatieve zorg waren gericht op de individuele zorgverlener.¹ Slechts één interventie richtte zich op het team als geheel. Recent is er steeds meer aandacht voor het belang van het ondersteunen van zorgprofessionals in het omgaan met de impact van palliatieve zorg op zowel individueel, team en organisatie niveau. In oktober 2022 start het onderzoeksteam met een interventiestudie naar de inzet van Peer Support in het Leids Universitair Medisch Centrum.

1. Dijxhoorn AFQ, Brom L, van der Linden YM, et al. Prevalence of burnout in healthcare professionals providing palliative care and the effect of interventions to reduce symptoms. A systematic literature review. Palliative Medicine 2022.

• https://www.cambridge.org/core/journals/palliative-and-supportive-care/article/abs/clinicians-perceptions-of-the-emotional-impact-of-providing-palliative-care-a-qualitative-interview-study/669E802852696B40A2C28FE2E75CF41D