Toename in incidentie en overleving melanoom

In deze trendanalyse bestudeerden de onderzoekers de incidentie, overleving en andere belangrijke uitkomsten per tumorstadium in Nederland tussen 2003-2018. De gegevens van de ruim 60 duizend melanoompatiënten kwamen uit de Nederlandse Kankerregistratie.

Incidentie melanomen steeg

De totale incidentie van melanomen per 100.000 persoonsjaren nam in zestien jaar toe voor zowel vrouwen (van 15,6 naar 27,3) als mannen (van 10,9 naar 23,9). Dat kwam voornamelijk door een toename in het aantal nieuw gediagnosticeerde melanomen stadium I en III.

Dat wijst erop dat vroege opsporing van melanomen effect lijkt te hebben. ‘Dat we nu meer melanomen in stadium I opsporen is hoopgevend’, zegt dr. Marieke Louwman, ‘want dan ben je er vroeg bij en verwacht je op termijn ook een afname in het aantal melanomen in een hoog stadium te vinden.’

De toename van het aantal melanomen stadium III verklaren de onderzoekers door een gelijktijdige toename in het aantal schilwachtklierbiopsieën. ‘Door een positief schildwachtklierbiopt weet je pas dat een melanoom dat klinisch stadium I of II was, eigenlijk stadium III is.’ Dat betekent dat de toename van schildwachtklierbiopsieën vaker leidde tot een opschaling van stadium II naar III.

Verdrievoudiging in schildwachtklierbiopsieën

Het aantal schildwachtklierbiopsieën verdrievoudigde bijna in zestien jaar. In 2018 had twee derde van de melanoompatiënten zo’n biopsie ondergaan. Deze stijging hangt volgens Louwman en haar collega’s samen met het richtlijnadvies dat veranderde door de komst van nieuwe behandelingen: immuuntherapie en doelgerichte therapie.

In de periode 2003-2018 adviseerde de richtlijn om zo’n schildwachtklierbiopt altijd te overwegen, maar inmiddels adviseert die om iedereen een schildwachtklierbiopt aan te bieden bij een melanoomdikte van 1 mm of meer en/of ulceratie. Melanoompatiënten met een positief schildwachtklierbiopt komen namelijk in aanmerking voor de bovengenoemde nieuwe behandelingen.

Meerjarige overleving nam toe

Anders dan de éénjaarsoverleving, steeg de vijfjaarsoverleving bij melanomen in zestien jaar aanzienlijk. Die ging voor vrouwen van 88 naar 96 procent, en voor mannen van 81 naar 92 procent. Deze stijging werd met name aangedreven door een toegenomen overlevingskans bij melanomen stadium II, III en IV.

Mogelijk duidt die toegenomen overlevingskans voor stadium II en III niet zozeer op meer overlevers, maar op een verschuiving in tumorstadium bij diagnose. ‘Als een melanoom, dat klinisch stadium II is, door een positief schildwachtklierbiopt stadium III wordt, zijn er waarschijnlijk nog maar weinig tumorcellen in de lymfeklieren aanwezig en ben je er vroeg bij. Dan is de overlevingskans gunstiger.’  

De toename in overlevingskansen bij stadium IV kent waarschijnlijk een andere verklaring. In die groep nam de vijfjaarsoverleving vooral in de laatste jaren sterk toe en dat viel samen met de opkomst van de nieuwe behandelingen.

Opkomst van nieuwe behandelingen

Vooral in 2018 was een sterke stijging te zien van het aantal patiënten met een melanoom stadium IV dat met immuuntherapie of doelgerichte therapie werden behandeld. Over de gehele studieperiode was dat een stijging van één naar 46 procent voor immunotherapie, en van één naar 27 procent voor doelgerichte therapie. Die verandering ging vervolgens weer gepaard met een sterke afname in chemotherapie.

Aangezien de indicatie voor deze nieuwe behandelingen recent is uitgebreid naar resecteerbare stadium III-melanomen, verwachten Louwman in de toekomst ook gunstigere overlevingskansen voor deze groep van patiënten te vinden.

Referentie

Leeneman B, Schreuder K, Uyl-de Groot CA, van Akkooi ACJ, Haanen JBAG, Wakkee M, Franken MG, Louwman MWJ. Stage-specific trends in incidence and survival of cutaneous melanoma in the Netherlands (2003-2018): A nationwide population-based study. Eur J Cancer. 2021 Sep;154:111-119.