Movember: aandacht voor prostaatkanker, zaadbalkanker en peniskanker

Prostaatkanker

Prostaatkanker vormt bijna een vijfde van alle vormen van kanker bij mannen. Het aantal nieuwe patiënten met prostaatkanker in een jaar (incidentie) is in de afgelopen 25 jaar gestegen van ruim 4.000 in begin jaren negentig naar ruim 11.000 in 2017. De incidentietoename sinds de jaren negentig tot nu is het gevolg van verhoogd bewustzijn over prostaatkanker, PSA-screening en verbetering in diagnostische procedures [1]. Om een trend in de tijd te kunnen volgen, wordt incidentie vaak weergegeven als het aantal nieuwe patiënten per 100.000 personen per jaar, gestandaardiseerd naar leeftijd. Prostaatkanker wordt vaak bij oudere mannen gediagnosticeerd: 48% van deze patiënten was 70 jaar of ouder en 11% is ouder dan 80 jaar [2].

Omdat de leeftijdsopbouw van de Nederlandse bevolking de afgelopen decennia is veranderd (er zijn naar verhouding meer ouderen en de ouderen worden steeds ouder als gevolg van de toegenomen levensverwachting) is het belangrijk om hier rekening mee te houden. Dit wordt gedaan door de incidentie te standaardiseren naar de Europese standaardbevolking. De naar leeftijd gestandaardiseerde incidentie van prostaatkanker (zogenaamde ESR) was ruim 60 per 100.000 mannen in het begin van de jaren negentig en steeg tot ruim 110 per 100.000 mannen in 2011. Sindsdien is de incidentie afgenomen tot het huidige aantal van 90 per 100.000 mannen.

Figuur 1  Incidentie prostaatkanker op basis van de Nederlandse Kankerregistratie

Overleving prostaatkanker

Overleving wordt vaak weergegeven als de relatieve overleving, een benadering voor de ziektespecifieke overleving. Dit houdt in dat de overleving van de patiënten met kanker is gecorrigeerd voor de verwachte sterfte die is gebaseerd op de Nederlandse bevolking vergelijkbaar op basis van geslacht, leeftijd en kalenderjaar. Omdat de overleving sterk kan verschillen per leeftijdsgroep zijn de overlevingscijfers bovendien gestandaardiseerd.

De 10-jaars relatieve overleving van patiënten met gelokaliseerd prostaatkanker (zonder metastasen op afstand) is meer dan 90%. De overleving van patiënten met afstandsmetastasen is aanzienlijk lager; ongeveer 25%.

Zaadbalkanker

Een stijging in het aantal diagnoses van zaadbalkanker over de afgelopen 25 jaar is geconstateerd. De reden voor deze toename is tot op heden onduidelijk. De incidentie van zaadbalkanker is gestegen van bijna 350 mannen per jaar begin jaren negentig naar bijna 800 mannen in 2017. De gemiddelde leeftijd van zaadbalkankerpatiënten was 35 jaar. De naar leeftijd gestandaardiseerde incidentie van zaadbalkanker was begin jaren negentig ruim 4 per 100.000 mannen en steeg tot ongeveer 10 per 100.000 mannen in 2017. 1

Figuur 2  Incidentie zaadbalkanker op basis van de Nederlandse Kankerregistratie

Overleving zaadbalkanker

De 10-jaars relatieve overleving van patiënten met zaadbalkanker was 98%. De prognose van zaadbalkankerpatiënten wordt vaak ingedeeld aan de hand van International Germ Cell Consensus Classification (IGCCC). Voor patiënten met een goede prognostische tumor is de 10-jaars relatieve overleving was 99%. De 10-jaars relatieve overleving van patiënten met een matig en slechte prognostische tumor is aanzienlijk lager; respectievelijk, ongeveer 82% en 72%.

Peniskanker

Net als zaadbalkanker is peniskanker een zeldzame vorm van kanker. In tegenstelling tot prostaatkanker en peniskanker is er geen duidelijke stijging te zien in de incidentie van peniskanker. De naar leeftijd gestandaardiseerde incidentie van peniskanker was 1,14 per 100.000 mannen in het begin van de jaren negentig en 1,25 per 100.000 mannen in 2017. De gemiddelde leeftijd van patiënten met peniskanker was 68 jaar.

Figuur 3  Incidentie peniskanker op basis van de Nederlandse Kankerregistratie

Overleving peniskanker

De 10-jaars relatieve overleving van patiënten met peniskanker is sinds de jaren 90 niet verbeterd. [[3]. De 10-jaars relatieve overleving is nu ongeveer 70%.

Referenties
[1] Cremers RG, Karim-Kos HE, Houterman S, Verhoeven RH, Schröder FH, van der Kwast TH, Kil PJ, Coebergh JW, Kiemeney LA. Prostate cancer: trends in incidence, survival and mortality in the Netherlands, 1989-2006. Eur J Cancer. 2010;46(11):2077-87.
[2] Vernooij RWM, van Oort I, de Reijke TM, Aben KKH. Nationwide treatment patterns and survival of older patients with prostate cancer. J Geriatr Oncol. In press.
[3] Verhoeven RH, Janssen-Heijnen ML, Saum KU, Zanetti R, Caldarella A, Holleczek B, Brewster DH, Hakulinen T, Horenblas S, Brenner H, Gondos A; EUNICE Survival Working Group. Population-based survival of penile cancer patients in Europe and the United States of America: no improvement since 1990. Eur J Cancer. 2013 Apr;49(6):1414-21.