Aantal patiënten met kanker én diabetes neemt sterk toe

Het aantal mensen dat kanker overleeft, is de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. In 2009 waren er in Nederland meer dan 400.000 mensen die ooit de diagnose kanker hebben gehad. In 2020 zal dit aantal zijn opgelopen tot meer dan 700.000. Dit komt vooral doordat het aantal ouderen in de Nederlandse bevolking toeneemt en mensen op hogere leeftijd kanker krijgen. 

Naast de toename van het totale aantal neemt ook het aantal patiënten toe met diabetes op het moment van een diagnose kanker. In de afgelopen 15 jaar is het aantal kankerpatiënten met diabetes in Nederland zelfs meer dan verdubbeld. Patiënten met diabetes én kanker lijken daarnaast vaker te overlijden dan kankerpatiënten zonder diabetes. Daarom is het volgens arts-onderzoeker Marjolein Zanders van groot belang om beter inzicht te krijgen welke factoren bijdragen aan de hogere kans op overlijden van kankerpatiënten mét diabetes ten opzichte van kankerpatiënten zonder diabetes. 

Minder chemotherapie en minder therapietrouw 
Uit de studies die de promovenda verrichtte, blijkt dat patiënten met de combinatie dikkedarmkanker én diabetes nog steeds minder vaak chemotherapie krijgen in vergelijking met kankerpatiënten zónder diabetes. Dit ondanks de constatering dat de toediening van chemotherapie en radiotherapie tussen 1995 en 2010 onder beide patiëntengroepen sterk is toegenomen. Diabetespatiënten krijgen mogelijk na een kankerbehandeling vaker complicaties hiervan, dus het kan een adequate keuze zijn deze patiënten niet te behandelen. 
Opmerkelijk is dat het trouw zijn aan het gebruik van glucoseverlagende middelen onder mensen met diabetes lijkt te verslechteren na het stellen van de kankerdiagnose. De grootste daling in het trouw zijn aan het gebruik van glucoseverlagende middelen werd waargenomen bij patiënten met een diagnose maagdarmkanker, longkanker of uitgezaaide kanker. De oorzaak van deze afnemende therapietrouw is nog niet opgehelderd en moet nog nader onderzocht worden. Marjolein Zanders: “Het kan betekenen dat deze patiënten het gevecht tegen de ziekte ‘kanker’ belangrijker vinden, dan het adequaat slikken van glucoseverlagende middelen.” 

Cholesterolverlagers lijken overleving te verbeteren 
Meer dan de helft van de patiënten met diabetes én kanker gebruikt cholesterolverlagers. Uit het onderzoek van Marjolein Zanders blijkt dat het gebruik van cholesterolverlagers de kans om dikkedarmkanker te overleven lijkt te verbeteren bij diabetespatiënten. Deze uitkomst ziet er veelbelovend uit en zou volgens haar prioriteit moeten krijgen op de onderzoeksagenda. De promovenda is inmiddels zelf gestart met een vervolgstudie, waarin zij nagaat of cholesterolverlagers ook de kans op terugkeer van kanker bij patiënten met dikkedarmkanker gunstig beïnvloedt. 

Kankerregistratie, ziekenhuizen en PHARMO
Voor de studies in het proefschrift is gebruik gemaakt van gegevens van patiënten in Zuidoost-Nederland afkomstig van de Nederlandse Kankerregistratie van Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) in combinatie met gegevens over geneesmiddelengebruik uit de databanken van het PHARMO Instituut. De studie was mogelijk dankzij de medewerking van specialisten in tien ziekenhuizen in Brabant en Noord-Limburg.

• Marjolein Zanders, MSc (1987, Weert) studeerde geneeskunde aan de Universiteit van Maastricht. In 2011 startte zij met haar promotieonderzoek bij Integraal Kankercentrum Nederland. Het onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met Tilburg University, het PHARMO Instituut te Utrecht en Máxima Medisch Centrum te Veldhoven.

• proefschrift: ‘Diabetes and cancer - a dangerous liaison? The reciprocal impact of cancer and diabetes on outcomes with a special focus on drug effects'