Kwaliteit van leven en symptoomlast bij gevorderde kanker in laatste levensjaar

Studie-opzet: eQuiPe-vragenlijsten gekoppeld met klinische data uit NKR 

Versluis en collega’s onderzochten de veranderingen in kwaliteit van leven en symptoomlast onder mensen met gevorderde kanker aan de hand van vragenlijsten die onderdeel zijn van de eQuiPe-studie. Deelnemers ontvingen een baseline-vragenlijst op moment van inclusie in de eQuiPe-studie, waarbij ook sociaal-demografische kenmerken worden uitgevraagd. Deelnemers vulden vervolgens iedere drie maanden opnieuw een vragenlijst in tot aan het moment van overlijden of wanneer ze besloten niet meer mee te doen aan de studie. Door koppeling van de eQuiPe-database aan de NKR, konden onderzoekers klinische data zoals tumortype en datum van overlijden koppelen aan de vragenlijsten. 762 patiënten deden mee, met een gemiddelde leeftijd van 66 jaar, 52% was man. De meest voorkomende tumorsoorten waren longkanker (29%), darmkanker (20%) en borstkanker (13%). Versluis en collega’s analyseerden het verloop van kwaliteit van leven en de symptoomlast van deelnemers met een mixed effect regression model.

Kwaliteit van leven neemt af, symptoomlast neemt toe

Versluis en collega’s zagen dat de kwaliteit van leven van mensen met gevorderde kanker al af begon te nemen bij negen maanden voor overlijden, waarbij de sterkste daling te zien is in de laatste drie maanden voor overlijden. De daling in kwaliteit van leven was sterker onder patiënten met 2 of meer comorbiditeiten ten opzichte van patiënten zonder comorbiditeiten. Ook patiënten die een slechte continuïteit van zorg rapporteerden ervaarden een sterkere daling van kwaliteit van leven dan patiënten die een goede continuïteit van zorg ervaarden. De symptoomlast van vermoeidheid, benauwdheid, verlies van eetlust en constipatie, nam over tijd toe. Ook de symptoomlast nam het sterkst toe in de laatste drie maanden voor overlijden. Patiënten die tevreden waren met de zorg die zijn ontvingen rapporteerden een minder sterke daling in hun emotioneel functioneren dan patiënten die minder tevreden waren over de ontvangen zorg.

Palliatieve zorg gaat om meer dan fysieke zorg

Dit onderzoek benadrukt het belang van vroegtijdige integratie van palliatieve zorg en het continu meten van de symptoomlast van patiënten, aldus de onderzoekers. Ook noemen ze verbetering van de continuïteit van zorg in de oncologie noodzakelijk, o.a. omdat dit bijdraagt aan een betere kwaliteit van leven van patiënten met gevorderde kanker. Daarnaast wijzen Versluis en collega’s op de associatie tussen beter emotioneel functioneren van patiënten en hogere tevredenheid van zorg, die doet vermoeden dat patiënten baat hebben bij psychologische ondersteuning van hun zorgverleners om beter om te gaan met beslissingen rondom het levenseinde. Versluis: ‘Dit onderzoek geeft aan dat palliatieve zorg niet alleen draait om fysieke zorg; de samenwerking tussen verschillende zorgverleners om de patiënt heen en de psychologische ondersteuning vanuit de zorgverlener spelen ook een grote rol bij het verbeteren van de kwaliteit van leven in het laatste levensjaar van mensen met kanker.’

Meer informatie

Neem contact op met Moyke Versluis, onderzoeker, of lees het volledige artikel:

• Versluis MAJ, Raijmakers NJH, Baars A, van den Beuken-van Everdingen MHJ, de Graeff A, Hendriks MP, de Jong WK, Kloover JS, Kuip EJM, Mandigers CMPW, Sommeijer DW, van der Linden YM, van de Poll-Franse LV. Trajectories of health-related quality of life and symptom burden in patients with advanced cancer towards the end of life: Longitudinal results from the eQuiPe study. Cancer. 2023 Oct 13. doi: 10.1002/cncr.35060.
• Het onderzoek van Moyke Versluis en Laurien Ham is ook gepubliceerd in Psychosociale Oncologie, nummer 1, 2024.