Nederlandse Kankeratlas toont impact van kanker per regio

Dit is door IKNL in kaart gebracht voor de 24 meest voorkomende kankersoorten in Nederland en voor al die kankersoorten samen. Voor een aantal van de kankersoorten is variatie per regio te zien en voor andere niet of nauwelijks. Voor alle kanker samen is nauwelijks variatie te zien tussen gebieden in Nederland.

Per regio, gebaseerd op de eerste drie cijfers van een postcode, wordt in de Kankeratlas aangegeven of het aantal diagnoses van een bepaalde kankersoort hoger is, lager of gelijk aan wat we verwachten op basis van het Nederlands gemiddelde. Waar mogelijk wordt in de Kankeratlas onder de knop ‘info kankersoorten’ aanvullende informatie per kankersoort gegeven over waar de variatie te zien is en waardoor de variatie kan komen.

Veel variatie in longkanker, huidkanker en baarmoederhalskanker

Een van de kankersoorten waarvoor we regionaal veel variatie in het aantal diagnoses zien is longkanker. Wat daarbij opvalt is dat in vrijwel alle grootstedelijke gebieden verschillen te zien zijn per wijk. Dit komt waarschijnlijk voornamelijk door verschillen in hoeveel mensen in het verleden hebben gerookt. Uit wetenschappelijk onderzoek weten we, dat zo’n 80% van de longkankerdiagnoses veroorzaakt wordt door roken, zo’n 10% door luchtverontreiniging door bijvoorbeeld verkeer, houtstook en radon en van de andere 10% zijn de factoren nog onbekend. 

Daarnaast laat IKNL in de Kankeratlas zien dat er in veel gebieden langs de kust meer huidkanker voorkomt dan gemiddeld in Nederland. Waarschijnlijk wordt dit veroorzaakt door blootstelling aan een hoger aantal zonuren en sterkere zonkracht langs de kust. 

Verder zien we in de atlas verschillen in hoe vaak baarmoederhalskanker voorkomt. Dat komt waarschijnlijk door het al dan niet meedoen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. In dit bevolkingsonderzoek is een voorstadium van baarmoederhalskanker relatief eenvoudig op te sporen en weg te halen, waardoor baarmoederhalskanker wordt voorkomen. 

Screenshot van de Kankeratlas - baarmoederhalskanker
Screenshot van de Kankeratlas - longkanker
Screenshot van de Kankeratlas - huidkanker (melanoom)
Screenshot van de Kankeratlas - huidkanker (plaveiselcelcarcinoom)

Versnellen onderzoek en stimuleren preventiebeleidsmaatregelen

‘Er is nog een lange weg te gaan om de redenen van alle geografische verschillen te begrijpen. Maar de atlas is ontworpen om inzicht te bieden en zo onderzoek te versnellen, vooral in de gebieden die dit het meest nodig hebben. Daarnaast kunnen er door de inzichten uit de Kankeratlas, bijvoorbeeld op het gebied van longkanker, huidkanker en baarmoederhalskanker, regionaal preventiebeleidsmaatregelen genomen worden om de impact van kanker te reduceren’, aldus Prof. dr. Valery Lemmens, onderzoeker, epidemioloog en bestuurder IKNL.

Lokale cijfers weerspiegelen geen individueel risico

Projectleider en onderzoeker Dr. Jaike Praagman benadrukt: ‘De Nederlandse Kankeratlas laat zien in welke regio’s het aantal kankerdiagnoses hoger of lager is dan we verwachten als we rekening houden met hoeveel mensen er in een regio wonen, hoe oud ze zijn en of het mannen of vrouwen zijn. Gebruikers van de atlas kunnen de informatie filteren per tumorsoort en op mannen of vrouwen. Het is echter belangrijk om je te realiseren dat de inzichten uit de Kankeratlas niet het eigen, individuele risico op kanker weerspiegelen, maar gemiddelden zijn voor ieder specifiek gebied.’

Wat kan je zelf doen om het risico op kanker te verminderen

Lemmens: ‘Ongeacht wat er in onze omgeving gebeurt, is het belangrijk te weten dat we ook zelf iets kunnen doen om het risico op kanker te verminderen. Iedereen weet inmiddels wel dat niet roken of stoppen met roken helpt om de gezondheid te bevorderen en het risico op heel veel verschillende kankersoorten te verminderen. Maar in het Trendrapport ‘Kanker in Nederland 2032, trends en prognoses’ dat IKNL eind 2022 uitbracht zien we ook, dat de meest voorkomende kankersoort in Nederland, huidkanker, sterk aan het stijgen is. Het is dus van belang ons goed te beschermen tegen de zon. Daarnaast kun je het risico op kanker verminderen door een gezond gewicht te behouden, alcoholinname te verminderen en regelmatig te bewegen. Ook veel groente en fruit en juist weinig bewerkt vlees en rood vlees (van runderen, varkens, schapen en geiten - red) eten, kunnen het risico op kanker verkleinen. Overweeg tenslotte wanneer je een oproep krijgt om mee te doen aan de bevolkingsonderzoeken zoals die er zijn voor darm-, borst- en baarmoederhalskanker.’

Totstandkoming

De Nederlandse Kankeratlas van IKNL is gebaseerd op de Australische Kankeratlas, gemaakt door Cancer Council Queensland, University of Technology (QUT) en FrontierSI. De geschatte cijfers die getoond worden in de Nederlandse Kankeratlas zijn berekend op basis van gegevens uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) en populatiegegevens van het CBS, met behulp van geavanceerde statistische modellen en geografische analyses, ontwikkeld door statistici van QUT en Cancer Council Queensland. Voor alle teksten in de Kankeratlas is overleg geweest met inhoudsdeskundige wetenschappelijk onderzoekers en waar nodig ook met zorgprofessionals en medewerkers van de regionale GGD-en. 

Vervolg

Lemmens: ‘De Nederlandse Kankeratlas kan in de loop van de tijd worden uitgebreid met extra informatie en kan worden bijgewerkt zodra voldoende nieuwe data beschikbaar zijn op basis waarvan we wijzigingen zien in variatie. Maar allereerst gaan we ervaring opdoen met wat er nu is. We hebben in dit project veel geleerd van onze Australische collega’s over de statistische modellen die gebruikt zijn om de verzamelde NKR-gegevens te analyseren en deze informatie te presenteren in interactieve kaarten. We denken dat de Kankeratlas een belangrijke hulpbron is, waar alle Nederlanders van kunnen profiteren. We zijn verheugd dat KWF gerichte investeringen gaat doen naar aanleiding van de Kankeratlas van IKNL. De atlas biedt GGD’en en gemeenten op basis van data ook een extra inbreng bij het vormgeven van het regionale preventiebeleid, om zo de ongelijke kans op het krijgen van kanker in heel Nederland terug te brengen. Met elkaar kunnen we er zo uiteindelijk voor zorgen dat veel minder mensen worden getroffen door kanker.’

Meer informatie

Iedereen die dat wil kan de Nederlandse Kankeratlas vanaf nu gebruiken via www.iknl.nl/kankeratlas. Op deze pagina is ook meer achtergrondinformatie te vinden, een video met uitleg en antwoorden op veel gestelde vragen.