Zorguitgaven kanker stijgen vooral door nieuwe behandelingen
Toename kosten voornamelijk door innovatie, niet door meer patiënten
De analyse onderzocht het verband tussen het aantal nieuwe diagnoses en zorguitgaven voor zeven kankersoorten met de hoogste uitgaven. Hoewel het aantal nieuwe kankerdiagnoses bij deze kankersoorten fors is toegenomen van 47.000 in 2003 naar 68.000 in 2019, zijn de zorguitgaven aan kanker in dezelfde periode bijna vier keer zo hoog geworden, van € 771 miljoen naar € 3,7 miljard.
Belangrijkste conclusies
- Bij multipel myeloom & leukemie, longkanker en melanoom waren met name de uitgaven aan dure geneesmiddelen relatief hoog.
- De groei in uitgaven was het grootst bij multipel myeloom & leukemie. In de onderzochte periode zijn nieuwe geneesmiddelen voor die typen kanker geïntroduceerd.
- De uitgaven per patiënt zijn lager voor patiënten met een hogere leeftijd (behalve bij prostaatkanker). Jongere patiënten worden vaak intensiever behandeld.
- Uitgaven aan preventie waren het hoogst bij borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker. Dit is te verklaren door de bevolkingsonderzoeken.
De analyse toont aan dat de groei van zorguitgaven tussen kankersoorten sterk verschilt. Met name bij multipel myeloom/leukemie was er een sterke toename van de uitgaven, gevolgd door long- en borstkanker. Nieuwe geneesmiddelen en vroege opsporing blijken belangrijke factoren in de uitgavenstijging. Bij jongere patiënten stijgen de kosten bovendien sneller dan bij oudere patiënten.
Door de nieuwe behandelingen is voor een aantal kankersoorten flinke vooruitgang geboekt in overleving. Maar verdere uitgavengroei aan kanker kan andere zorg verdringen. Dit vraagt om een kritische beoordeling van nieuwe en bestaande kankerbehandelingen en preventiemaatregelen door beleidsmakers en zorgaanbieders, om te bepalen of deze voldoende waarde toevoegen om de uitgaven te rechtvaardigen.
Volgens auteur Chantal Pereira, (senior-adviseur bij IKNL tot medio 2024, nu werkzaam bij Maastricht UMC+) is het noodzakelijk om een zorgvuldig maatschappelijk debat te voeren: “We moeten het debat voeren over waar het echt om gaat: hoe balanceren we innovatieve behandelingen, stijgende kosten en de houdbaarheid van het zorgstelsel? Want wanneer de uitgaven aan kanker in dezelfde mate blijven doorstijgen, zal andere zorg worden verdrongen. Daarin moeten we ons niet alleen afvragen of nieuwe en bestaande kankerbehandelingen voldoende kosteneffectief zijn voor de individuele patiënt, maar ook kijken naar het hele behandellandschap. Investeren we voldoende in preventie? Want uiteindelijk gunnen we niemand deze ziekte. En àls je dan toch kanker krijgt, hebben we dan ook voldoende oog en geld over voor kwaliteit van leven en palliatieve zorg?”
We moeten het debat voeren over waar het echt om gaat: hoe balanceren we innovatieve behandelingen, stijgende kosten en de houdbaarheid van het zorgstelsel?
Mieke Reuser, projectleider bij het RIVM: “Iedereen denkt altijd dat zorguitgaven vooral toenemen door vergrijzing. We zien dat dit voor kanker maar een klein deel van de toename veroorzaakt. Als zorguitgaven per patiënt zo sterk toenemen, moet goed afgewogen worden welke winst daar tegenover staat, bijvoorbeeld in overleving of kwaliteit van leven. En besteed je zorggeld vooral aan genezen of aan het voorkomen van een ziekte? In het kader van houdbare en betaalbare zorg moeten deze lastige keuzes gemaakt worden: elke zorgeuro kan maar één keer uitgegeven worden.”
Als zorguitgaven per patiënt zo sterk toenemen, moet goed afgewogen worden welke winst daar tegenover staat, bijvoorbeeld in overleving of kwaliteit van leven.
Over de analyse
IKNL en RIVM gebruikten beschrijvende statistiek om de (trend in) incidentie en zorguitgaven te beschrijven van baarmoederhals-, blaas-, borst-, darm-, long- en prostaatkanker, evenals melanoom en multipel myeloom/leukemie (een samenvoeging van verschillende typen van bloed- en beenmergkanker). Deze acht kankersoorten zijn gekozen vanwege de hoogte van de zorguitgaven en hoe vaak deze kankersoorten voorkomen. Voor inzicht in de incidentie is gebruik gemaakt van data uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR), beheerd door IKNL. Het inzicht in de zorguitgaven aan de acht kankersoorten is gebaseerd op data uit de Kosten van Ziekten-studie, welke worden beheerd door RIVM.
