Dringend pleidooi: na 10 jaar moet vergoeding voor behandeling van een aanpassingsstoornis bij kanker definitief terug in het basispakket
Na een operatie, chemokuur of bestraling kan de kanker uit het lichaam zijn, maar blijven veel (ex-) kankerpatiënten met psychische klachten rondlopen, waardoor ze moeite kunnen hebben om deel te nemen aan het gewone leven. Veelvoorkomende klachten zijn vermoeidheid, somberheid, slecht slapen, onzekerheid en angst (voor terugkeer van de kanker). Als de problemen ernstiger zijn en niet over gaan, kan er sprake zijn van een zogenaamde aanpassingsstoornis.
In 2012 is psychologische zorg bij een aanpassingsstoornis uit het basispakket van de zorgverzekering gehaald. Deze zorg werd vanaf maart 2018 tot september 2021 (tijdelijk) vergoed vanuit de landelijke pilot Aanpassingsstoornis bij kanker. Welke inzichten heeft de pilot na 10 jaar geen vergoeding opgeleverd?
Verbeterde kwaliteit van leven
Mensen met kanker die binnen de pilot behandeld zijn volgens de richtlijn 'Aanpassingsstoornis bij kanker' rapporteren een beterde kwaliteit van leven dan voor de behandeling. De deelnemers ervaren een betere fysieke en emotionele gezondheid, hebben minder belemmeringen in het dagelijks en sociaal leven en hebben minder last van cognitieve problemen. Op basis van de resultaten pleit het Landelijk Overleg Paramedische & Psychosociale Oncologische Zorg (LOPPSOZ) voor structurele vergoeding van de behandeling van een aanpassingsstoornis vanuit de basisverzekering.
Doelstellingen en resultaten pilot
Met deze pilot is geëvalueerd wat de invloed is van zorg volgens de richtlijn Aanpassingsstoornis bij kanker op het welzijn van patiënten. Doel was om inzicht te krijgen in:
- het effect van de behandeling op de kwaliteit van leven van patiënten;
- de omvang van de doelgroep: hoeveel patiënten met kanker lijden aan een aanpassingsstoornis;
- de zorgkosten.
Effect behandeling op kwaliteit van leven
Er is een significante afname in de gemiddelde ‘ervaren last (gemeten met de Lastmeter). Naast een statistisch significante verbetering, ervaart 75% van de deelnemers ook een klinische significante verbetering met betrekking tot ‘ervaren last’. De gemiddelde pre-postbehandeling score op ‘psychologische distress’, gemeten met de Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) is ook significant afgenomen. Het aantal deelnemers dat onder de cut-off score van 13 scoort is toegenomen (40% versus 66% op baseline en post-behandeling, respectievelijk). Dat wil zeggen dat meer mensen na de behandeling in de normale en gezonde range scoren. Ook ervaart 55% van de deelnemers een klinisch significante verbetering met betrekking tot ervaren ‘psychologische distress’. Er is een significante verbetering te zien in het fysiek, dagelijks, emotioneel, cognitief en sociaal functioneren voor en na de behandeling. Vermoeidheidsklachten en slapeloosheid zijn significant afgenomen. Het percentage deelnemers dat na de behandeling in de normale range scoort neemt op alle schalen (EORTC QLQ-C30) significant toe. De grootste toename (38%) is te zien op emotioneel functioneren.
Omvang doelgroep
De incidentiecijfers uit de Nederlandse Kankerregistratie laten zien dat er ruim 123.000 nieuwe kankerdiagnoses per jaar zijn. De ADJUST-studie (van Beek et al., 2022) toont aan dat 13% van deze groep voldoet aan de criteria van een aanpassingsstoornis bij kanker, waarvan circa twee derde van de patiënten behoefte heeft aan professionele zorg. Op basis van deze berekeningen komt dit neer op bijna 11.000 patiënten per jaar, die in aanmerking komen voor een behandeling van een aanpassingsstoornis.
Resultaten zorgkosten
De gemiddelde behandelduur was 10 sessies per patient. De gemiddelde zorgkosten per behandeling binnen de pilot bedroegen daarmee € 1.141 per patiënt. Wanneer we uitgaan van 11.000 patiënten met aanpassingsstoornis, die behoefte hebben aan professionele hulp, komen we op een inschatting van ongeveer 12 miljoen zorgkosten ten behoeve van de behandeling van een aanpassingsstoornis bij kanker per jaar.
Conclusie
Op basis van de resultaten uit deze pilot met betrekking tot het effect van de behandeling op het welzijn van patiënten wordt aanbevolen om de behandeling voor een aanpassingsstoornis structureel (financieel) toegankelijk te maken voor mensen die leven met en na kanker.
Per 1 januari 2022 is het Zorgprestatiemodel de nieuwe wijze van bekostiging voor de GGZ. Voor de doelgroep kankerpatiënten met een aanpassingsstoornis moeten we nagaan of het de nieuwe financieringsstructuur op basis van de aard en ernst van de klachten tot passende zorg en bekostiging leidt. Dit wordt met de partners binnen het LOPPSOZ de komende periode nader onderzocht.
Informatie
Chantal Lammens, senior adviseur IKNL
Opzet pilot
De behandeling van patiënten met een gediagnosticeerde aanpassingsstoornis als gevolg van kanker werd zonder gebruik van het eigen risico tijdens de looptijd van de pilot vergoed. Bij het vermoeden van een aanpassingsstoornis konden (huis)artsen patiënten doorverwijzen naar een klinisch psycholoog, GZ-psycholoog, psychotherapeut of psychiater uit het NVPO deskundigenbestand. Deze behandelaren zijn gespecialiseerd in psychosociale oncologische zorg en stellen de diagnose bij de patiënt. Zij behandelden de patiënten volgens de richtlijn ‘Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker’ (2016). Aan de pilot hebben ruim 1200 mensen deelgenomen. De deelnemers aan de pilot vulden tweemaal een vragenlijst in om zijn of haar kwaliteit van leven te monitoren (na intake en na afronding van de behandeling).
De pilot aanpassingsstoornis bij kanker is ontstaan vanuit een samenwerking van het Landelijk Overleg Paramedische & Psychosociale Oncologische Zorg (LOPPSOZ), een van de werkgroepen van de Taskforce Cancer Survivorship Care, het ministerie van VWS en ZonMw en is gefinancierd door VWS en KWF Kankerbestrijding.
