Minder darmkankerdiagnoses in 2020, maar op niveau tijdens tweede coronagolf
In 2020 werden ruim 1100 minder darmkankerdiagnoses gesteld ten opzichte van 2019. Het stopzetten van het bevolkingsonderzoek tijdens de eerste coronagolf is daarvan een belangrijke oorzaak. De daling was het grootst gedurende de eerste golf. Dat blijkt uit een analyse van Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL), waarbij gekeken is naar het aantal nieuwe diagnoses in de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) op basis van signaleringen van de pathologielaboratoria. Een nadere analyse op de stadiumverdeling laat zien dat de daling bij lagere stadia het grootst is.
IKNL monitort sinds de start van de coronapandemie het aantal kankerdiagnoses en vergelijkt deze met het gemiddelde van 2017-2019. Als het gaat om de diagnoses op het gebied van darmkanker vallen drie zaken op: sinds 2016 neemt het aantal diagnoses af, gedurende de eerste coronagolf (van maart tot en met mei) was de afname groter en tijdens de tweede golf (najaar en winter) neemt het aantal diagnoses weer toe ten opzicht van de eerste golf.
Trend voor coronapandemie: dalend aantal diagnoses door bevolkingsonderzoek darmkanker
Het aantal darmkankerdiagnoses was in januari en februari 2020, voor de uitbraak van COVID-19, al lager dan 2017-2019. Deze lagere incidentie is toe te schrijven aan een trend die sinds 2016 bestaat: doordat sinds de invoering van het bevolkingsonderzoek veel darmpoliepen (voorstadia van darmkanker) worden verwijderd neemt het aantal kankerdiagnoses af. Bij het bevolkingsonderzoek darmkanker worden naast de voorstadia ook kleinere tumoren opgespoord, op het moment dat deze nog geen klachten geven.
Eerste golf: forse daling door stopzetten bevolkingsonderzoek
Op 16 maart 2020 werd het bevolkingsonderzoek darmkanker tijdelijk stopgezet. De effecten van die maatregel zijn duidelijk terug te zien: tijdens de eerste golf zijn er veel minder diagnoses gesteld in de leeftijdsgroep 55-75 jaar, vooral bij kleinere tumoren. Echter, ook in de leeftijdscategorie buiten het bevolkingsonderzoek is die trend zichtbaar. Dat duidt er op dat minder mensen met klachten de huisarts hebben bezocht en onderstreept het belang van campagnes om alert te blijven op klachten en tijdig met de huisarts contact op te nemen. Vanaf 11 mei 2020 startte het bevolkingsonderzoek weer gefaseerd op.
Tweede golf: herstel
Vanaf de zomermaanden is een herstel te zien in het aantal diagnoses. Buiten de leeftijdsgroep van het bevolkingsonderzoek (55-75 jaar) komt het aantal diagnoses weer op het niveau van de jaren 2017-2019, wat er op duidt dat het werk in de zorg qua diagnostiek ondanks de coronapandemie kon doorgaan. Een ongekende prestatie, zeker in de wetenschap dat vanaf september de tweede coronagolf de druk op de beschikbare zorgcapaciteit verder vergroot. Binnen de leeftijdsgroep van het bevolkingsonderzoek nam het aantal diagnoses ook weer toe. Vanaf het najaar werden er evenveel of meer diagnoses gesteld ten opzichte van het aantal diagnoses van de eerste weken van 2020, voor de uitbraak van COVID-19, wat duidt op een inhaalslag.
Stadiumverdeling: daling in laag stadium
Tijdens de eerste coronagolf nam het absolute aantal darmkankerdiagnoses bij alle stadia af. De daling is echter het grootst bij patiënten met een stadium I-tumor. Dat blijkt uit een eerste analyse van de darmkankercijfers uit 25 ziekenhuizen die samen ongeveer een derde van de landelijke populatie omvatten. In deze ziekenhuizen is onderzocht wat het stadium van de darmkanker was bij diagnose.
In de periode maart tot en met augustus 2020 is het aantal diagnoses darmkanker in deze ziekenhuizen met 23% gedaald ten opzichte van het half jaar daarvoor. Deze daling is het grootst bij stadium I, namelijk 42%. Dit is ten gevolge van de tijdelijke stopzetting van het bevolkingsonderzoek, omdat dat het stadium is dat het meest bij het bevolkingsonderzoek darmkanker wordt gevonden. De stadia II, III en IV zijn respectievelijk gedaald met 15%, 27% en 16%.
