Trials met interventies voor online zelfmanagement niet altijd representatief

Gerandomiseerde trials leveren vaak accurate schattingen op van de effectiviteit van een interventie, maar door het ontbreken van externe informatie over de validiteit is de generaliseerbaarheid van de uitkomsten niet altijd helder. In deze gerandomiseerde trial werd de effectiviteit van een online interventie onderzocht aan de hand van patientgerapporteerde uitkomsten bij patiënten met lymfeklierkanker (lymfoom) in een population-based setting.

Studieopzet

Het doel van de studie was het beschrijven van het aantal deelnemers aan deze gerandomiseerde trial versus alle patiënten die een uitnodiging kregen om deel te nemen. Hierbij werd een vergelijking gemaakt tussen sociodemografische factoren en klinische kenmerken van subgroepen patiënten (alle uitgenodigde patiënten; alle deelnemers aan de trial; alle respondenten en alle geselecteerde patiënten uit de NKR) om het bereik van de interventie te bepalen. Een tweede doel was de verschillen te evalueren tussen de uitkomsten van deelnemers aan de gerandomiseerde trial (de online interventie) versus de respondenten die een gedrukte vragenlijst invulden en niet deelnamen aan de gerandomiseerde trial.

Alle patiënten met een lymfoom of chronische lymfatische leukemie (CLL) die bij diagnose 18 jaar of ouder waren, werden geselecteerd uit de NKR. Deze patiënten waren afkomstig uit dertien verschillende Nederlandse ziekenhuizen en de dataset bestond uit routinematig verzamelde sociodemografische en klinische kenmerken.

Patiënten kregen een uitnodiging om deel te nemen aan een gerandomiseerde trial en het invullen van een online vragenlijst. Als zij niet wilden deelnemen aan de trial, maar wel een bijdrage wilden leveren aan het onderzoek, konden zij ervoor kiezen een gedrukte vragenlijst in te vullen.

Resultaten

In totaal werden 1.193 patiënten geselecteerd uit de NKR, van wie 892 (75%) een uitnodiging kregen van de behandelend hematoloog na beoordeling van de geschiktheid van de kandidaat. Van de uitgenodigde patiënten vulde 25% (227/892) de online vragenlijst in. Zij werden geregistreerd als deelnemer aan de gerandomiseerde trial. De deelnemers aan de gerandomiseerde trial waren jonger, vaker man en hoger opgeleid vergeleken met de niet-deelnemers.

Van alle uitgenodigde patiënten koos iets meer dan een kwart (25,7%) voor het invullen van de papieren vragenlijst en deelname aan de observationele volgstudie. De overige patiënten (49%) namen niet deel aan de studie en zijn dus non-participanten. De deelnemers aan de trial gaven vaker aan alle beschikbare informatie te willen ontvangen over hun ziekte, terwijl de ‘papieren’ deelnemers hogere niveaus van psychische/psychologische stress rapporteerden en vaker aangaven enkel beperkte informatie te willen ontvangen.

Conclusie

Lindy Arts en collega’s concluderen dat deze population-based steekproef met vergelijkbare patiënten laat zien dat de deelnamegraad aan gerandomiseerde, gecontroleerde trial circa 25% was. Doordat de onderzoekers heel weinig exclusiecriteria hanteerden, leek er een soort zelfselectie plaats te vinden. Aangezien deelnemers aan gerandomiseerde trials een minderheid van de beoogde populatie vertegenwoordigen, is het belangrijk om uitkomsten van dergelijke trials voorzichtig te interpreteren. Mede omdat patiënten die deelnemen aan een trial personen kunnen zijn die het minste behoefte hebben aan een zelfmanagementinterventie.

• Lindy P J Arts, Simone Oerlemans, Eduardus F M Posthuma, Djamila E Issa, Margriet Oosterveld, René van der Griend, Marten R Nijziel, Lonneke V van de Poll-Franse. Web-Based Self-Management for Patients With Lymphoma: Assessment of the Reach of Intervention of a Randomized Controlled Trial.
• Meer informatie over deze publicatie is verkrijgbaar via bibliotheek@iknl.nl