Psychosociale gevolgen van kanker weinig teruggevonden in EPD
Kanker heeft grote impact, niet alleen lichamelijk, maar ook psychisch en sociaal. Circa 30% van de mensen die leeft met of na kanker heeft behoefte aan professionele ondersteuning voor de gevolgen van kanker. Maar deze ondersteunende zorg bereikt hen helaas nog niet altijd optimaal. Voor goede afstemming van psychosociale zorg, het uitvragen van behoefte en eventuele verwijzing, is het nodig dat hierover informatie gestandaardiseerd wordt vastgelegd in het medisch dossier.
Idealiter is de zorg voor de gevolgen van kanker een onlosmakelijk onderdeel van kwalitatief hoogstaande zorg voor mensen die leven met of na kanker. Dit vraagt om systematische aandacht voor de gevolgen en de behoefte van patiënten aan ondersteunde zorg en indien nodig een passend advies of adequate verwijzing naar ondersteunende zorg. Dat concluderen V&VN en IKNL na afronding van het project Transparantie psychosociale gevolgen en zorg bij kanker waarvan de resultaten zijn gepubliceerd in Oncologica.
V&VN en Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) werkten namens het LOPPSOZ (Landelijk Overleg Paramedische en Psychosociale Oncologische Zorg) samen aan de verbetering van dit proces door het vergroten van de bewustwording, kennis en vaardigheden bij verpleegkundigen als belangrijke voorwaarde om de zorg voor de gevolgen bij kanker te verbeteren.
Methode
Er is op verschillende manieren ingezet op het vergroten van bewustwording, kennis en vaardigheden van verpleegkundigen voor de gevolgen op lichamelijk, psychisch en/of sociaal vlak via:
- terugkoppelen spiegelinformatie
- e-learning en masterclass
- beslisboom en informatiestandaard
Spiegelinformatie
In dit project is de stand van zaken van psychosociale zorg bij kanker inzichtelijk gemaakt door registratie van specifieke psychosociale items. Met behulp van spiegelinformatie kregen de zorgverleners inzicht in hoe het in het eigen ziekenhuis is geregeld, in vergelijking met de landelijke cijfers. Dit leidt tot bewustwording en hopelijk tot inzicht in wat verder nodig is. De psychosociale items zijn vastgesteld door de partners van het LOPPSOZ. Deze items betreffen:
- de frequentie van het bespreken van psychosociale problemen;
- het gebruik van een signaleringsinstrument (zoals de Lastmeter);
- vastleggen van de ervaren klachten;
- eventuele verwijzing naar aanvullende zorg.
De psychosociale items zijn op twee momenten - eerste kwartaal van 2018 en tweede kwartaal van 2019 - vastgelegd door datamanagers van de Nederlandse Kankerregistratie (NKR). Per moment zijn per ziekenhuis de gegevens van vijf tot zeven patiënten met borst- en vijf tot zeven patiënten met dikkedarmkanker (stadium I, II of III) geregistreerd. Deze patiënten zijn at random geselecteerd uit de NKR.
E-learning en masterclass
Ter ondersteuning van de scholing van verpleegkundigen op het gebied van psychosociale zorg bij kanker hebben V&VN Oncologie en IKNL namens LOPPSOZ in samenwerking met Noordhoff Health en Vestalia een geaccrediteerde e-learningmodule en een verdiepende masterclass psychsociale zorg ontwikkeld.
Beslisboom en informatiestandaard
Voor goede afstemming van psychosociale zorg, het uitvragen van behoefte en eventuele verwijzing, is het nodig dat hierover informatie wordt vastgelegd in het medisch dossier. Dat voorkomt dat patiënten meerdere keren hetzelfde verhaal moeten vertellen en maakt duidelijk welke uitvraag en eventuele vervolgstappen zijn gezet. Met professionals en expertgroepen heeft V&VN daarom het verslagleggingsproces psychosociale zorg gestandaardiseerd. Hiervoor is een beslisboom psychosociale zorg bij kanker ontwikkeld. Dit is een beslisondersteuning helpend bij de overwegingen om te verwijzen naar aanvullende zorg, gevisualiseerd in stroomdiagrammen. Ook is een informatiestandaard psychosociale zorg ontwikkeld, zodat eenduidige registratie in het EPD kan worden gerealiseerd voor psychosociale zorg.
Conclusies en aanbevelingen
Structurele aandacht voor de psychosociale gevolgen van kanker wordt beperkt teruggevonden in dossiers, namelijk slechts bij 10 tot 15% van de patiënten. Hetgeen overigens niet wil zeggen dat de zorgbehoefte niet besproken is met de patiënt en dat er geen verwijzing naar een vorm van ondersteunende zorg heeft plaatsgevonden. Mogelijk was de documentatie in de dossiers beperkt. Verwacht wordt dat de beslisboom psychosociale zorg bij kanker en de daaruit afgeleide informatiestandaard hierin in de toekomst kan ondersteunen. Voor de continuïteit van zorg voor patiënten met kanker is adequate documentatie van psychosociale zorg in het EPD essentieel.
Implicaties voor de praktijk
Zorg voor mensen met kanker vindt in eerste instantie vooral plaats in het ziekenhuis. De verpleegkundige vervult een spilfunctie en zorgt ervoor dat de beschikbare ondersteuning en zorg voor de gevolgen, de patiënt ook daadwerkelijk bereikt. De praktijk blijkt weerbarstig. Structurele aandacht voor de psychosociale gevolgen van kanker wordt slechts beperkt teruggevonden in dossiers en ook patiënten vinden dat ze te weinig informatie krijgen over ondersteunende zorg. Dit moet en kan beter.
De e-learning Psychosociale zorg voor patiënten met kanker en de verdiepende masterclass voor verpleegkundigen ondersteunen hierbij. De ontwikkelde beslisboom helpt bij de overwegingen om te verwijzen naar aanvullende zorg. Daarnaast is het van belang dat zowel het gesprek over psychosociale zorg, als eventuele adviezen of verwijsmogelijkheden worden vastgelegd in het elektronisch patiëntendossier. De bij de beslisboom ontwikkelde informatiestandaard psychosociale zorg bij kanker kan de verslaglegging in de toekomst mogelijk vergemakkelijken.
Meer informatie: Miranda Velthuis
