Verbetersignalement ZIN: ga tijdig gesprek aan in laatste levensfase patiënt

Longkanker of darmkanker
Het Zorginstituut heeft zich met het verbetersignalement gericht op de laatste levensfase van mensen met long- of darmkanker. Omdat uitgezaaide longkanker doorgaans op korte termijn een slechte prognose heeft en uitgezaaide darmkanker juist een ziekte is met langere overlevingsduur. Met de keuze voor deze twee tumortypen heeft ZIN onderzocht of het verschil in ziektebeloop invloed heeft op de geboden zorg in de laatste levensfase. Omdat de onderzoeksresultaten voor longkanker en darmkankerpatiënten overeenkomen, sluit het Zorginstituut niet uit dat de resultaten en inzichten uit dit onderzoek ook kunnen gelden voor andere tumortypen.  

Afname van behandeling
De onderzoeksresultaten laten onder meer zien dat de inzet van behandelingen afneemt in de laatste levensmaanden: er wordt minder vaak gestart met chemotherapie, radiotherapie, biologicals of operaties naarmate het levenseinde nadert. Het algemene zorggebruik in de laatste levensmaanden neemt echter wel toe: patiënten bezoeken vaker de spoedeisende hulp, worden vaker opgenomen in een ziekenhuis of op de IC, krijgen meer controlebezoeken en diagnostisch onderzoek. 

In het verbetersignalement concludeert ZIN dat er van doorbehandeling geen sprake is. Het consortium (IQ healthcare, Vumc en IKNL) dat dit onderzoek uitvoerde, trekt een andere conclusie. Ondanks afname van medisch-specialistische zorg naarmate het overlijden dichterbij kwam, werd er wel een toename in intensiteit van zorg gezien in de laatste levensmaanden. Van alle patiënten wordt ongeveer 30 procent nog in de laatste levensmaand opgenomen. Eveneens hebben zij gekeken naar praktijkvariatie. Het verdiepingsonderzoek laat zien dat er grote regionale verschillen zijn in zorgconsumptie. Om deze verschillen te duiden zijn analyses nodig op ziekenhuisniveau, zo stelt het consortium. In het verbetersignalement van ZIN staat is een disclaimer opgenomen: niet alle conclusies van onderliggende rapporten zijn overgenomen. 

Tijdig en blijvend in gesprek met de patiënt
Het verbetersignalement van het Zorginstituut laat zien dat het gesprek met de patiënt én de afstemming tussen zorgverleners onderling over de wensen en behoeften van de patiënt nog beter kunnen. Om zorg te bieden die aansluit op de behoeften van de patiënt is het nodig om de persoonlijke doelen van de patiënt over zorg tijdig te bespreken en wanneer nodig bij te stellen. Als behandeling, zoals palliatieve chemotherapie of radiotherapie, niet meer mogelijk is, zijn er nog andere mogelijkheden voor het bieden van zorg. Het inzichtelijk maken van de mogelijkheden geeft medisch specialisten een basis voor het gesprek met de patiënt.

Goede initiatieven
Goede communicatie en afstemming van zorg tussen zorgverleners in de gehele zorgketen is daarbij een andere voorwaarde voor het leveren van zorg die afgestemd is op de wensen en behoeften van de patiënt. Verschillende organisaties zijn al met initiatieven aan de slag gegaan. De door patiëntenorganisatie NFK ontwikkelde website Uitbehandeld maar niet uitgepraat sluit hierop goed aan. Ook het door IKNL en Palliactief ontwikkelde Kwaliteitskader Palliatieve Zorg Nederland is hiervan een voorbeeld, vindt het Zorginstituut.

Het verbetersignalement is onder andere gebaseerd op een vijftal onderzoeksopdrachten uitgevoerd door IQ Healthcare, Radboudumc, LUMC, EPZ, NIVEL, VUmc, Emgo+ en IKNL. De verschillende onderzoeksrapporten zijn gebruikt ter ondersteuning van het verbetersignalement. 

Download het verbetersignalement : ‘Zorg in de laatste levensfase bij mensen met ongeneeslijke darmkanker of longkanker’.