Eerste richtlijn ‘Palliatieve zorg bij nierfalen’ in commentaarfase

Ruim één miljoen mensen in Nederland hebben te maken met chronische nierschade. Bij ruim 16.000 mensen werken de nieren zo slecht dat ze afhankelijk zijn van nierdialyse en/of op de wachtlijst staan voor een niertransplantatie. Met de toename van het aantal oudere patiënten met een eindstadium van nierfalen ontstaat een steeds grotere groep patiënten die er bewust voor kiest om niet te gaan dialyseren. De behandeling bestaat dan zowel uit therapie, gericht op maximaal behoud van nierfunctie, als uit behandeling van symptomen. Afhankelijk van de leeftijd, de mate van achteruitgang van de nierfunctie in voorgaande periode en aanwezigheid van een comorbiditeit, kan deze fase van ‘maximaal conservatieve therapie’ maanden tot jaren duren.

Kwetsbare, oudere patiënten
De mortaliteit van dialysepatiënten is hoog en het aantal kwetsbare, oudere patiënten met ernstig nierfalen neem toe. In deze groep is de behoefte aan palliatieve zorg groot. Binnen een jaar na start van de dialyse is 58% van de groep meest kwetsbare ouderen overleden of functioneert slechter dan vóór aanvang van de dialyse. Circa 5 tot 10% van deze kwetsbare ouderen besluit zelf binnen zes maanden na start van de dialyse te stoppen. Zowel conservatieve therapie als dialyse kan gepaard gaan met veel bijwerkingen en complicaties veroorzaakt door de behandeling (medicatie en dialyse). Dit beperkt de kwaliteit van leven van deze patiënten in hoge mate. De ervaren symptoomlast van dialysepatiënten is hoog en vergelijkbaar met die van veel patiënten met kanker.

Conceptrichtlijn
Ondanks deze signalen ontbrak tot op heden een richtlijn voor palliatieve zorg voor patiënten met nierfalen. In deze patiëntengroep doen zich specifieke situaties voor ten aanzien van behandelkeuzes, symptomen en (medicamenteuze) behandeling die een aparte richtlijn rechtvaardigen. Op grond van een knelpuntenanalyse is er voor gekozen om alleen die symptomen aan bod te laten komen die bij patiënten met nierfalen een andere behandeling rechtvaardigen (pijn, dyspneu, slaapstoornissen, jeuk, restless legs, depressie en delier), dan bij de groep patiënten zonder nierfalen.

In de conceptrichtlijn die voor commentaar is aangeboden, ligt de focus op de invulling van palliatieve zorgbehoeften bij zowel patiënten die een nierfunctievervangende therapie ondergaan als patiënten die afzien van of stoppen met een nierfunctievervangende therapie. Ook wordt ingegaan op de karakteristieken van patiënten met nierfalen die een grote behoefte hebben aan palliatieve zorg.

Naast de behandeling van symptomen komen de karakteristieken van patiënten met nierfalen die een grote behoefte hebben aan palliatieve zorg aan de orde. Ook worden onderwerpen over organisatie van zorg en vroegtijdige zorgplanning (ACP) uitgewerkt. Het effect van communicatie- en/of conflicttechnieken in de besluitvorming (over het stoppen of het wel of niet starten met dialyse) heeft een belangrijke plaats in de richtlijn gekregen.

• De commentaarronde duurt tot 25 juli 2016: zie richtlijn (PDF) en het commentaarformulier.

• Neem bij vragen over de richtlijn contact op met Marieke Gilsing, adviseur palliatieve zorg.