Kansen voor vroege opsporing van hoofd-halskanker in de eerstelijn
Hoofd-halskanker is zeldzaam, met ongeveer 3000 gevallen per jaar in Nederland. Vroege detectie is van belang: hoe eerder de ziekte gevonden wordt, hoe minder ingrijpend de behandeling en de gevolgen van de kanker zijn. Herkenning is soms lastig, vanwege de zeldzaamheid en omdat de klachten van hoofd-halskanker relatief alledaagse klachten zijn als zweertjes, heesheid, knobbels in de hals of keelpijn. Maar door alert te zijn op deze symptomen die langer dan 3 weken aanhouden, kunnen huisartsen en tandartsen bijdragen aan vroege opsporing van kanker in het hoofd-halsgebied.
Zeldzaamheid vermoeilijkt herkenning
Vanwege de zeldzaamheid van hoofd-halskanker hebben artsen in de eerstelijnsgezondheidszorg, zoals huisartsen en tandartsen, zelden te maken met deze aandoening in hun dagelijkse praktijk. Een huisarts komt naar verwachting ongeveer elke 2,5 jaar een nieuw geval van hoofd-halskanker tegen, terwijl een tandarts maar eens in de 7 jaar te maken krijgt met een nieuw geval van mondholtekanker. Gemiddeld heeft een huisarts 3 patiënten onder diens hoede die in de afgelopen 20 jaar gediagnosticeerd zijn met hoofd-halskanker, een tandarts gemiddeld 1 patiënt met mondholtekanker. Elk jaar krijgt in Nederland slechts 1 op 5937 personen de diagnose hoofd-halskanker. Ter vergelijking: ieder jaar krijgt 1 op de 1272 personen de diagnose longkanker, een van de meest voorkomende kankersoorten in Nederland.
Veelvoorkomende klacht kan wijzen op zeldzame kanker
In het hoofd-halsgebied bevinden zich belangrijke structuren die essentieel zijn voor ademhaling, eten, drinken en sociale interactie, zoals gezichtsuitdrukkingen. Klachten in dat gebied, zoals zweertjes in de mond, keelpijn, heesheid of vergrote lymfeklieren kunnen duiden op hoofd-halskanker. Maar deze klachten komen vaak voor en staan lang niet altijd in verband met kanker. Hierdoor worden de klachten niet altijd tijdig als hoofd-halskanker herkend, terwijl tijdige diagnose belangrijk is. Kanker die in een lager stadium ontdekt wordt hoeft namelijk minder uitgebreid behandeld te worden en heeft vaak minder grote gevolgen voor de patiënt. De kans op terugkeer van de ziekte of overlijden door de ziekte is groter wanneer er sprake is van uitgebreide ziekte op het moment van vaststellen van de kanker.
Belang vroege detectie voor behandeling en beloop
Vroegtijdige detectie van kanker in het hoofd-halsgebied is van groot belang, omdat zelfs kleine afwijkingen aanzienlijke chirurgische ingrepen vereisen. Radiotherapie wordt ook gebruikt als behandeling. Maar ook radiotherapie heeft invloed op omliggende structuren, zoals speekselklieren en kauwspieren, wat de eet- en drinkmogelijkheden kan beïnvloeden. De keuze voor type behandeling is afhankelijk van verschillende factoren, zoals de locatie van de tumor. Hoe uitgebreider de ziekte, hoe uitgebreider de behandeling en hoe vaker verschillende vormen van behandeling gecombineerd worden. Kleine tumoren zonder uitzaaiingen (beperkte ziekte) kunnen meestal met alleen chirurgie of alleen radiotherapie behandeld worden. Vanwege de zeldzaamheid is de behandeling van hoofd-halskanker geconcentreerd in hoofd-halsoncologische centra.
Bijdragen aan vroege detectie en voorkomen van hoofd-halskanker
Door alert te zijn op symptomen zoals zweertjes, keelpijn, heesheid en knobbels in de hals die langer dan 3 weken aanhouden, kunnen huisartsen en tandartsen bijdragen aan vroege opsporing van kanker in het hoofd-halsgebied. Ook kunnen zij patiënten indien nodig verwijzen naar specialisten voor verder onderzoek. Daarnaast kunnen huisartsen hun patiënten informeren over de risicofactoren van (hoofd-hals)kanker, zoals roken, overmatig alcoholgebruik en HPV. Ook kunnen zij patiënten ondersteunen bij het stoppen met roken, matigen van alcoholgebruik en kunnen ze voorlichting geven over de HPV-vaccinatie voor tieners.
Make Sense-campagne
Dit artikel is geschreven in het kader van de Make Sense Campagne 2023, die loopt van 18 tot en met 23 september. De Make Sense-campagne is een initiatief van de Europese Vereniging voor Hoofd-halskanker (EHNS). In Nederland wordt de campagne georganiseerd door Patiëntenvereniging HOOFD-HALS (PVHH) in samenwerking met de Nederlandse Werkgroep voor Hoofd-Hals Tumoren (NWHHT), de Paramedische Werkgroep Hoofd-halstumoren (PWHHT) en IKNL. Het doel is om mensen meer bewust te maken van hoofd-halskanker, de symptomen en het grote belang van een tijdige diagnose. Hierdoor kunnen de behandelresultaten en de kans op genezing verbeteren. Eén van de centrale boodschappen is het 1-voor-3-schema: een aantal mogelijke klachten waarbij medisch advies nodig is als één ervan langer dan drie weken aanhoudt.
