Zieke vrouw in bed onscherp

Herziene richtlijn Zorg in de stervensfase gepubliceerd

De herziene richtlijn Zorg in de stervensfase is gepubliceerd. De richtlijn is bedoeld voor alle zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor volwassen patiënten in de stervensfase. De richtlijn is tot stand gekomen met input van zorgprofessionals en patiënten en naasten. Hierdoor sluit deze aan op knelpunten in de praktijk. De richtlijn is verder gebaseerd op de meest recente inzichten uit wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeld volgens de wetenschappelijk methodologie. IKNL is als procesbegeleider betrokken bij de richtlijnen palliatieve zorg, zo ook bij deze richtlijn. 

Het is voor iedereen belangrijk om tijdig na te denken en te praten over wat kwaliteit van leven voor jou persoonlijk betekent en inhoudt. Zeker als je ongeneeslijk ziek bent of één van jouw naasten dat is. Zorgverleners voorzien mensen daarbij van goede informatie over de verschillende keuzemogelijkheden, consequenties, onzekerheden en verantwoordelijkheden. Ze werken volgens bepaalde richtlijnen om de best mogelijke zorg te leveren. 

Wat verstaan we onder de stervensfase?

Zorg in de stervensfase is één van de richtlijnen voor zorgverleners. Deze biedt aanbevelingen over de zorg vanaf het moment waarop het overlijden zich onafwendbaar aandient. Dat betreft veelal maximaal de laatste zeven dagen van het leven, zoals gesteld in het Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland. Deze richtlijn richt zich dan ook op de zorg die ingezet wordt als de verwachting van het interdisciplinaire zorgteam is dat de patiënt binnen een week zal komen te overlijden.

Uitgebreider

De herziene richtlijn Zorg in de stervensfase is op alle punten uitgebreider dan de oude richtlijn en benadert alle aspecten rondom de stervenfase, zoals het markeren van de stervenfase, de voorlichting aan patiënt en naasten, waken, psychosociale en spirituele zorg, het verlichten van symptomen die veel voorkomen in de stervensfase en de zorg voor de zorgverleners. Interdisciplinaire samenwerking staat daarbij steeds centraal.

Belangrijkste wijzigingen

De richtlijn is op een aantal punten vernieuwd ten opzichte van de oude richtlijn:

  • Evidence based onderbouwing van de aanbevelingen in de richtlijn. Er is systematisch literatuuronderzoek gedaan naar de volgende onderwerpen: markering, reutelen (preventie en behandeling), pijn en opioïden bij dyspneu. Deze zijn uitgewerkt volgens de evidence-based methodiek GRADE.
  • Overwegingen ten aanzien van het toedienen van vocht en voeding in de stervensfase worden uitgebreider beschreven.
  • Meer praktische handvatten voor zorgverleners bij zorg voor mensen in de stervensfase.
  • Meer aandacht voor culturele aspecten bij zorg in de stervensfase.
  • Expliciete aandacht voor psychosociale en spirituele zorg. 
  • Verbinding met andere palliatieve zorg richtlijnen.

Meer informatie

De herziene richtlijn Zorg in de stervensfase is te vinden op Pallialine. In de app PalliArts, die gratis te downloaden is voor Android en iOS, is een samenvatting van de richtlijn te vinden, net als in de webshop van IKNL. Daar is ook de folder over de stervensfase verkrijgbaar. Meer informatie over Zorg in de stervensfase en ondersteunende middelen zijn te vinden op de themapagina over deze fase op Palliaweb. Patiëntinformatie over dit onderwerp is te vinden op de website overpalliatievezorg.nl

Er vinden twee bijeenkomsten plaats voor wie verder geïnteresseerd is in het onderwerp:
-    1 november – Carend - Congres ‘zorg in de stervensfase’ in de Jaarbeurs in Utrecht
-    15 en 16 november - Symposium New Perspectives on Best Care for the Dying Person In Rotterdam

Gerelateerd nieuws

Tijdig integreren van palliatieve zorg in de oncologie; hoe gaat dat in de praktijk?

Foto met quote dokter Filip de Vos

Uit onderzoek weten we dat voor mensen met ongeneeslijke kanker en voor hun naasten tijdige inzet van palliatieve zorg heel belangrijk is. Het verhoogt de kwaliteit van leven en de kans op passende zorg. Ook kan het de symptoomlast en de last op mantelzorgers verlagen. Het onderzoeksproject Tijdige Integratie Palliatieve Zorg in de Oncologie (TIPZO) wil deze tijdige inzet van palliatieve zorg bevorderen. In dit project werkt IKNL samen met de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK), het UMC Groningen en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Senior-onderzoeker palliatieve zorg bij IKNL Dr. Natasja Raijmakers en internist-oncoloog Dr. Filip de Vos zijn betrokken bij het project. We spraken hen over het belang van tijdig integreren van palliatieve zorg en over waar we nu staan in het project. 

lees verder

Herziene handreiking Complementaire zorg voor kinderen in de palliatieve fase

Kind in bed met koptelefoon

De richtlijn Complementaire zorg stamt uit 2010 en is een consensus-based richtlijn. Eind 2020 heeft een verkenning plaatsgevonden naar de wens en de vorm van een herziening. De Agendacommissie richtlijnen palliatieve zorg heeft daarop besloten om een handreiking Complementaire zorg voor volwassenen en voor kinderen in de palliatieve fase te maken.  In juni 2023 is de herziene handreiking Complementaire zorg voor volwassenen in de palliatieve fase uitgebracht. Inmiddels is ook het deel voor kinderen herzien en gepubliceerd. IKNL is als procesbegeleider betrokken bij de richtlijnen palliatieve zorg, zo ook bij deze handreiking. Deze is primair bedoeld voor verpleegkundigen, zorgvrijwilligers en ouders of verzorgers.

lees verder