Herbeoordeling biopt kan leiden tot andere behandeling bij prostaatkanker

Pathologische beoordelingen van prostaatkankerbiopten spelen een belangrijke rol bij het bepalen van de behandelstrategie. Omdat histopathologische evaluaties onderhevig kunnen zijn aan variaties tussen pathologen, worden biopten in de praktijk soms opnieuw beoordeeld. Het doel van deze studie was inzicht te krijgen in de omvang en kenmerken van herevaluaties van prostaatbiopten en de samenhang met klinische implicaties in de klinische praktijk.

Studieopzet

In het onderzoek werden alle patiënten met prostaatkanker geïncludeerd die tussen oktober 2015 en april 2016 zijn gediagnosticeerd en opgenomen in de Nederlandse Kankerregistratie (NKR). Het percentage herbeoordelingen werd bepaald en de kenmerken van patiënten met en zonder herevaluatie van het biopt werden vergeleken. De overeenstemming tussen pathologen ten aanzien van de ISUP-graad (groepering van de Gleason-score) en prognostische risicoclassificatie werd berekend met Cohen’s kappa coëfficiënt.

Resultaten

Herbeoordeling van biopten kwam voor bij 172 (3,3%) van de 5.214 patiënten. De primaire reden voor een tweede beoordeling bij patiënten die met curatieve intentie behandeld waren, was verwijzing naar een ander ziekenhuis. Bij een ruime meerderheid (93%) van de patiënten die verwezen waren voor behandeling met curatieve intentie (n= 1.727), werd geen herevaluatie uitgevoerd. Patiënten wiens biopt opnieuw werd beoordeeld, waren jonger (66,8 versus 69,3 jaar), hadden minder vaak een uitgezaaide ziekte (5,8% versus 15,9%) en ondergingen vaker een prostatectomie (56,4%) vergeleken met patiënten zonder herbeoordeling van het biopt (22,6%).

Het percentage verschil tussen beide beoordelingen over de ISUP-graad was 26%. De verschillen waren het grootste bij biopten met ISUP-graad 3 en 4. Bijna eenderde (30%) van de patiënten die bij initiële beoordeling ISUP-graad 4 kregen, werd na herbeoordeling lager ingeschat. De belangrijkste reden voor de graderingsverschillen zou interpretatie van Gleason-4- en Gleason-5-patronen kunnen zijn.

Bij 12,1% van de patiënten met gelokaliseerde prostaatkanker (n=14) leidde herbeoordeling van het biopt tot indeling in een andere prognostische risicogroep. Uit de analyses blijkt dat na herbeoordeling 57% van de tumoren in een lager stadium werd ingedeeld tegenover 43% in een hoger stadium. Herbeoordeling en wijziging van histopathologische parameters kan invloed hebben op de keuze of een patiënt een zenuwsparende operatie krijgt of hormonale behandeling wordt toegevoegd aan radiotherapie.

Conclusie en aanbevelingen

Bo van Santvoort en collega’s concluderen dat artsen in Nederland zelden om een herbeoordeling van prostaatkankerbiopten vragen. Ondanks de hoge mate van overeenstemming tussen pathologen, werd de risicoclassificatie na herbeoordeling bij één op de acht patiënten met gelokaliseerde prostaatkanker aangepast. Deze wijziging kan mogelijk geleid hebben tot een belangrijke veranderingen in therapiekeuze van een niet te verwaarlozen minderheid patiënten. Toekomstig onderzoek dient volgens de onderzoekers gericht te zijn op de klinische consequenties op lange termijn en de kosteneffectiviteit van herbeoordelingen in de klinische praktijk, voordat hierover duidelijke aanbevelingen gedaan kunnen worden.

In de nabeschouwing geven de onderzoekers aan dat er in de huidige Nederlandse en Europese richtlijnen (nog) geen aanbevelingen staan voor pathologische herbeoordeling van biopten van patiënten met prostaatkanker na verwijzing naar een ander ziekenhuis. Uit deze studie blijkt dat het biopt van in totaal 3% van de patiënten (n= 172) opnieuw werd beoordeeld van wie 129 patiënten voor een curatieve behandeling waren verwezen naar een ander ziekenhuis. Een ruime meerderheid (93%) van de patiënten (n= 1.727), die voor een behandeling met curatieve intentie waren verwezen naar een ander ziekenhuis, kreeg geen pathologische re-evaluatie.

Ook wijzen zij er op dat er in Nederland een proces gaande is van centralisatie van radicale prostaatectomieën in gespecialiseerde behandelcentra. Dat betekent dat patiënten die in aanmerking komen voor chirurgie vaker voor deze operatie worden verwezen naar een ander ziekenhuis. Uit deze studie blijkt dat patiënten met een re-evaluatie vaker worden verwezen (88%) dan patiënten zonder re-evaluatie 39%).

• B W H van Santvoort, G J L H van Leenders, L A Kiemeney, I M van Oort, S E Wieringa, H Jansen, R W M Vernooij, C A Hulsbergen-van de Kaa, K K H Aben. Histopathological re-evaluations of biopsies in prostate cancer: a nationwide observational study. Scand J Urol. 2020 Aug 26;1-7.
• Meer informatie over deze publicatie is verkrijgbaar via bibliotheek@iknl.nl