Nieuwe publicatie onthult verband tussen inkomen en kankerdiagnoses
De publicatie maakt duidelijk dat veel vormen van kanker vaker voorkomen bij lage inkomensgroepen, zoals longkanker, leverkanker, maagkanker, hoofd-halskanker en primaire tumor onbekend (PTO), terwijl andere, zoals huidkanker, borst-, prostaat- en zaadbalkanker, juist vaker voorkomen in hogere-inkomensgroepen. Het stadium bij diagnose was veelal vergelijkbaar in de inkomensgroepen. Toch zagen we verschillen waarbij patiënten uit hogere-inkomensgroepen over het algemeen een gunstiger stadium bij diagnose hadden dan patiënten uit lagere-inkomensgroepen. Dit betrof vooral die kankersoorten waar preventief beleid als bevolkingsonderzoeken (darmkanker, borstkanker en baarmoederhalskanker) en HPV-vaccinatie is ingevoerd, of waarbij vaker een PSA-test (prostaatkanker) werd uitgevoerd. We zien over het algemeen een hogere deelname aan deze programma’s door de mensen uit de hogere inkomensgroep.
Van de kankersoorten die vaker voorkomen bij mensen met een lagere sociaal-economische status was het verschil het grootst bij leverkanker. Dit komt drie keer zo vaak voor bij de mensen met een lager inkomen, Dit wordt gevolgd door maagkanker en primaire tumor onbekend (2.6 keer vaker), hoofd-hals (2.5 keer vaker) en longkanker (2.3 keer vaker). Daarentegen komen huidtumoren juist twee keer vaker voor bij mensen met hoge inkomens.
De verschillen worden mogelijk verklaard doordat mensen met een lagere SES vaker blootgesteld worden aan risicofactoren die de kans op kanker vergroten, zoals roken, een ongezonde leefstijl en overgewicht. Aan de andere kant nemen mensen met een hogere SES vaker deel aan preventieve maatregelen zoals bevolkingsonderzoeken en HPV-vaccinatieprogramma's, waardoor hun kans op het ontwikkelen van kanker wordt verlaagd of waarbij de ziekte eerder wordt ontdekt zodat er mogelijk betere behandelopties zijn. Dr. Peter Kunst, longarts in het OLVG beaamt dit: “Ik zie het vaak in mijn spreekkamer. Mensen die soms niet naar het spreekuur komen, omdat ze geen geld hadden voor het treinkaartje. Het is schrijnend om te zien dat mensen uit kwetsbare groepen minder zorg krijgen door financiële onzekerheid of geringere gezondheidsvaardigheden. Daar moeten we absoluut iets aan doen. Deze publicatie maakt dit eens te meer duidelijk.”
“Ik zie het vaak in mijn spreekkamer. Mensen die soms niet naar het spreekuur komen, omdat ze geen geld hadden voor het treinkaartje.”
(Dr. Peter Kunst, longarts OLVG)
Vorig jaar publiceerde IKNL al de Nederlandse Kankeratlas waarin de geografische spreiding van kanker per regio werd weergegeven. Deze nieuwe publicatie is dieper gedoken in de gezondheidsverschillen en kankerincidentie op basis van sociaal-economische status. Dr. Kristel van Asselt, huisarts te Utrecht, zegt hierover: “Het is echt belangrijk dat er aandacht komt voor deze gezondheidsverschillen. Als huisarts merk je dagelijks een slechtere gezondheid bij mensen met lager inkomen en dat geldt dus ook voor kanker. Van alle problemen die deze patiënten ervaren heeft gezond leven niet altijd prioriteit. Dat kan het gevolg zijn van een gebrek aan kennis, maar toegang tot gezonde voeding of sportclubs heeft ook te maken met financiële drempels. Het herkennen van alarmsymptomen van kanker of het begrijpen van een uitnodiging voor een bevolkingsonderzoek is niet vanzelfsprekend en verdient een andere aanpak. Onze gezondheidszorg sluit vaak niet aan bij wat zij nodig hebben: adviezen zijn nogal eens niet te begrijpen, onbereikbaar of onuitvoerbaar in het dagelijks leven. Deze groepen hebben hierdoor minder goede toegang tot de gezondheidszorg.”
“Als huisarts merk je dagelijks een slechtere gezondheid bij mensen met lager inkomen en dat geldt dus ook voor kanker. Van alle problemen die deze patiënten ervaren heeft gezond leven niet altijd prioriteit. Maar er zijn ook financiële drempels.”
(Dr. Kristel van Asselt, huisarts te Utrecht)
De aanbevelingen in de nieuwe IKNL-publicatie richten zich op meerdere niveaus van actie. IKNL dringt aan op investeringen van de overheid in beleid dat gezondheidsverschillen verkleint, waarbij gezondheid en preventie een integraal onderdeel vormen van al het beleid ('health in all policies'). Kwetsbare groepen verdienen daarbij de volle aandacht en preventiemaatregelen moeten gericht zijn op bijvoorbeeld het bieden van bestaanszekerheid. De publicatie stimuleert individuen om daar waar mogelijk een gezonde leefstijl te hanteren en deel te nemen aan bevolkingsonderzoeken en vaccinatieprogramma's. Daarnaast roepen we partners en professionals in het oncologisch veld op om gezamenlijk uitvoering te geven aan de doelen van de Nederlandse Kankeragenda, met speciale aandacht voor gezondheidsverschillen.
De kans op kanker in Europa afhankelijk waar je wieg staat
Ook in Europees verband is veel aandacht voor de ongelijkheid in gezondheid. Onlangs publiceerde de Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) het rapport ‘Beating Cancer Inequalities in the EU: Spotlight on cancer prevention and early detection’ waarin te zien is hoe Nederland het doet in internationaal verband. Hoewel Nederland een goed bevolkingsonderzoeksprogramma heeft, is de deelnamekloof tussen mensen met een hoge sociaal-economische status en die met een lage in Nederland groot. Ook voor een risicofactor als roken doet Nederland het relatief slecht in Europees verband: de grootste kloof in rookpercentages naar opleidingsniveau is te vinden in Tsjechië, Estland, Hongarije, IJsland, Letland, Noorwegen, Polen, Slowakije, Zweden, maar ook Nederland. Hier roken lager opgeleiden meer dan twee keer zo vaak als hoger opgeleiden.
Deze IKNL-publicatie is het eerste in een drieluik over kanker en sociaal-economische status. In de komende delen van het drieluik zal IKNL later dit jaar dieper ingaan op onderwerpen zoals behandeling en kwaliteit van leven voor verschillende inkomensgroepen. Met deze serie wil IKNL de aandacht vestigen op de bestaande verschillen en overheden en andere belanghebbenden aanmoedigen om actie te ondernemen om deze verschillen te verkleinen.
