Eerstelijnsbehandeling en overleving periampullaire kanker in kaart
Wanneer een tumor wordt aangetroffen rond de kop van de alvleesklier is er sprake van periampullaire kanker. Evelien de Jong (MUMC) en collega’s brachten voor het eerst de behandelstrategieën en overleving hiervan in kaart op basis van data uit de Nederlandse Kankerregistratie.
Het periampullaire adenocarcinoom kent vier verschijningsvormen: het adenocarcinoom van de alvleesklier (PAC, pancreatisch (ductaal) adenocarcinoom), het distaal cholangiocarcinoom (DC) in het laatste deel van de galweg, ampullaire kanker (AC) in de papil van Vater of het duodendale adenocarcinoom (DA) in de twaalfvingerige darm. Resectie is de enige behandelmogelijkheid met curatieve intentie, soms aangevuld met adjuvante therapie.De vier tumoren liggen dicht bij elkaar. Het dilemma wat daarbij onstaat is of de tumoren ook om een andere benadering vragen.
Effect overleving
De Jong en collega’s wilden weten welke behandelstrategieën bij deze vormen worden toegepast, wat de gemiddelde overleving is en welk effect adjuvante chemotherapie heeft op de overleving. Om antwoord te vinden op die vragen doken de onderzoekers in gegevens van patiënten die tussen 2012 en 2018 de diagnose niet-uitgezaaide periampullaire kanker kregen. Dat waren ruim 8700 mensen. De belangrijkste resultaten in de tabel:
| PAC (n=5982) | DC (n=1173) | AC (n=1015) | DA (n=585) | |
| Aandeel periampullaire kanker (totaal 100%) | 68% | 13% | 12% | 7% |
| % Resectie toegepast | 35% | 56% | 70% | 59% |
| % (Neo)adjuvant behandeld | 22% | 7% | 7% | 7% |
| % 3-jaarsoverleving | 11% | 21% | 37% | 34% |
| Draagt adjuvante therapie bij aan overleving* | Ja | Ja | Nee | Nee |
Het lagere percentage resectie bij PAC schrijven de onderzoekers toe aan de ligging: de tumor bevindt zich nabij vitale bloedvaten, waardoor een chirurgische ingreep met hoge risico’s gepaard gaat. Bij AC wordt de tumor vaak in een vroeger stadium gevonden (65 procent van de patiënten had een stadium-I tumor, ten opzichte van 11-40 procent bij de andere vormen van periampullaire kanker). Dit relatief hoge cijfer verklaart het resectiepercentage van 70 procent en de hogere overlevingscijfers. Het feit dat adjuvante therapie bij kan dragen aan betere overleving bij PAC komt overeen met de bevindingen van eerder gerandomiseerd onderzoek. Welke adjuvante therapie het meest gunstige effect heeft op de overleving bij DC komt uit de analyse van De Jong en collega’s niet naar voren, en vraagt om nader onderzoek
Eerstelijns chemotherapie
In een vervolgstudie die verscheen in de Acta Oncologica brachten De Jong en collega’s in kaart welk type eerstelijns chemotherapie (adjuvant en palliatief) patiënten met periampullaire kanker kregen. De onderzoeksperiode betrof 2015-2019, de populatie van de studie bedroeg ruim 2600 patiënten (waarvan circa 1000 een adjuvante behandeling kregen en ruim 1600 een palliatieve). Ook hier heeft het overgrote deel van de patiëntgroep een PAC (85%), gevolgd door DC (6%), DA (6%) en AC (3%).
De onderzoekers zien daarin dat voor PAC en DC de beschikbare nationale en internationale richtlijnen worden gevolgd en bij DA vooral chemotherapie wordt gegeven conform de richtlijnen voor darmkanker. In de eerste jaren werden patiënten met PAC vooral behandeld met gemcitabine. Na publicatie van de PRODIGE-24 trial is een snelle toename van FOLFIRINOX zichtbaar, een behandeling die tevens in 2019 is opgenomen in de richtlijnen. Behandeling met FOLFIRINOX liet een betere overleving zien bij patiënten gediagnosticeerd met PAC. Patiënten met AC kregen echter een grote variëteit aan type chemotherapie. Dit betrof alle chemotherapieschema’s die bij de andere periampullaire tumoren zijn gegeven, zonder dat één type er duidelijk uit sprong.
Deze twee studies van De Jong en collega’s laat voor het eerste zien welke behandelstrategieën worden toegepast voor patiënten met periampullaire kanker in Nederland. Daarin komt ook duidelijk naar voren dat voor relatief weinig voorkomende vormen (DA en AC) richtlijnen ontbreken en het evidence-based onderzoek schaars is.
(*) statistisch significant in deze populatie
- de Jong EJM, Mommers I, Fariña Sarasqueta A, van der Geest LG, Heij L, de Hingh IHJT, Homs MYV, Tjan-Heijnen VCG, Valkenburg-van Iersel LBJ, Wilmink JW, Geurts SME, de Vos-Geelen J; Dutch Pancreatic Cancer Group. Adjuvant and first-line palliative chemotherapy regimens in patients diagnosed with periampullary cancer: a short report from a nationwide registry. Acta Oncol. 2022 May;61(5):591-596.
- de Jong EJM, van der Geest LG, Besselink MG, Bouwense SAW, Buijsen J, Dejong CHC, Koerkamp BG, Heij LR, de Hingh IHJT, Hoge C, Kazemier G, van Laarhoven HWM, de Meijer VE, Stommel MWJ, Tjan-Heijnen VCG, Valkenburg-van Iersel LBJ, Wilmink JW, Geurts SME, de Vos-Geelen J; Dutch Pancreatic Cancer Group. Treatment and overall survival of four types of non-metastatic periampullary cancer: nationwide population-based cohort study. HPB (Oxford). 2022 Jan 23:S1365-182X(22)00044-2.
