Duizenden gemiste huidkankerdiagnosen door de lockdowns – wat zijn de gevolgen?
De lockdowns zorgden voor duizenden uitgestelde huidkankerdiagnosen in 2020. Vooralsnog lijkt deze uitgestelde zorg weinig effect op de tumordikte en het tumorstadium te hebben gehad. Dat concluderen epidemioloog Marieke Louwman (IKNL) en dermatoloog Marlies Wakkee (Erasmus MC) na analyse van data uit de Nederlandse Kankerregistratie en PALGA-databank. Zij vertellen over hun recent gepubliceerde bevindingen.
Duizenden uitgestelde huidkankerdiagnosen
Tijdens de eerste lockdown werden de helft minder basaalcelcarcinomen en een derde minder plaveiselcelcarcinomen vastgesteld dan in dezelfde periode in voorgaande jaren. Daardoor werden over heel 2020 bijna 12 duizend basaalcelcarcinomen en ruim 11 honderd plaveiselcelcarcinomen minder ontdekt dan in eerdere jaren. Bij deze berekening hielden de onderzoekers rekening met de oversterfte door covid-19, want basaal- en plaveiselcelcarcinomen komen vooral bij ouderen voor.
Voor melanomen zagen ze een vergelijkbare trend. Het cumulatieve aantal primaire melanoomdiagnosen in 2020 (n=7.720) lag lager dan in 2019 (n=7.866), maar het aantal melanomen dat na de tweede lockdown in 2021 (n=2.439) werd gediagnosticeerd, lag juist hoger vergeleken met dezelfde periode in 2019 (n=2.090).
“Zo’n sterke terugval in huidkankerdiagnosen als tijdens de eerste lockdown is ongekend, die lockdown overviel ons echt,” zegt Wakkee. “In de tweede lockdown was de terugval in huidkankerdiagnosen minder groot, terwijl in beide lockdowns het aantal dermatologische consulten daalde. Dus in verhouding hebben dermatologen de huidkankerzorg zo goed mogelijk laten doorgaan tijdens de tweede lockdown.”
Een groot deel van melanomen groeit mogelijk langzaam
De gemiddelde melanoomdikte (Breslowdikte) – die zegt iets over het risico op uitzaaiingen – verschilde statistisch niet tussen het pre-COVID-tijdperk en de onderzochte periode erna. Wel vonden de onderzoekers tijdens de eerste lockdown een kleine verschuiving richting een ongunstiger tumorstadium. Voor plaveiselcelcarcinomen vonden ze geen verschillen en voor basaalcelcarcinomen werd dit niet onderzocht want die groeien zeer langzaam.
Mogelijk is de uitkomst voor melanomen relatief gunstige doordat de uitgestelde zorg vooral mensen met langzaam groeiende huidtumoren trof. “Vooral voor melanomen in een vroeg stadium zien we de laatste jaren een enorme stijging van het aantal nieuw gediagnosticeerde patiënten per jaar. Het is mogelijk dat dit vooral langzaam groeiende tumoren zijn waarbij het niet zoveel verschil maakt als de diagnose enkele maanden later wordt gesteld. Bij snelgroeiende tumoren is de kans veel groter dat patiënten ondanks de lockdown toch naar de dokter gaan,” zegt Marieke Louwman.
Dermatologiepoli’s dreigen overspoeld te raken
De onderzoekers zetten zich schrap voor de inhaalzorg. “We hebben pre-covid, in 2019, een rapport uitgebracht waarin we schreven: we verwachten zoveel meer huidkankerdiagnosen, er moet nu echt iets gebeuren, anders loopt de zorg vast,” licht Louwman toe, “en vervolgens komt er een lockdown en vermeden mensen het ziekenhuis. Wat gebeurt er als die mensen straks wel komen? loopt de zorg dan echt vast? is er dan niet meer genoeg plek om iedereen met verdachte huidafwijkingen te zien? wat zijn de gevolgen daarvan?”
Anderzijds heeft de lockdown ook een andere manier van werken in gang gezet, benadrukt Wakkee. “We zijn als dermatologen kritischer gaan kijken naar de noodzaak van alle consulten. Moet iedere huidkankerpatiënt echt op controle komen, of kan er bij basaalcelcarcinomen een controle af? Hierdoor kwam ruimte vrij om patiënten met verdachte huidafwijkingen tijdens de tweede lockdown te blijven zien, ondanks de afname van het aantal dermatologische consulten.”
Toch verwacht Wakkee dat de inhaalzorg een flinke kluif wordt. “Alleen al meer dan tienduizenden basaalcelcarcinomen, hoe gaan we deze inhaalslag maken, daar maak ik me wel zorgen over. Ik merk nu al dat mijn spreekuur drukker is met mensen met verdachte huidafwijkingen en dat zie ik ook bij mijn collega’s.”
De gevolgen voor de overlevingskans zijn nog onbekend
De belangrijkste pijler voor effectiviteit van diagnostiek en behandeling bij kanker is de overleving. “Voordat dat onderzocht kan worden ben je jaren verder,” zegt Louwman. “Als het gaat om hoogstadiumtumoren, verwacht je binnen drie tot vijf jaar effect te zien op de overleving, maar voor laagstadiumtumoren is dat lastiger, die hebben zo’n goede levensverwachting.”
Daarnaast onderzochten ze een beperkt aantal factoren. “We keken eigenlijk alleen naar een tumordikte en een verschuiving in tumorstadium. Wat we niet mee hebben genomen, is de impact op de hele prognose van de patiënt. Er zijn artikelen verschenen die laten zien dat de start van immunotherapie door de lockdown is vertraagd en dat er tijdens de tweede lockdown meer hersenuitzaaiingen zijn gevonden, al hangt dat laatste mogelijk samen met een andere manier van screenen,” zegt Marlies Wakkee.
Daarom breiden de onderzoekers hun analyse uit, onder andere naar de gevolgen van de lockdowns op immunotherapie. Marieke Louwman: “Door de lockdown werd de immunotherapie vaak al na één kuur gestopt, tijdelijk dan, in plaats van na vier kuren. We zijn natuurlijk erg benieuwd wat daar het effect van is op de overleving. Misschien blijkt dat één kuur eigenlijk genoeg is, of dat de onderbreking juist schadelijk is en dat we er in de toekomst voor moeten zorgen dat mensen immunotherapie blijven krijgen tijdens een lockdown.”
Bron
Slotman E, Schreuder K, Nijsten TEC, et al. The impact of the COVID-19 pandemic on keratinocyte carcinoma in the Netherlands: Trends in diagnoses and magnitude of diagnostic delays. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2022 May;36(5):680-687.
Sangers TE, Wakkee M, Kramer-Noels EC, et al. Limited impact of COVID-19 related diagnostic delay on cutaneous melanoma and squamous cell carcinoma tumor characteristics: A nationwide pathology registry analysis. Br J Dermatol. 2022. (open access)
