Steeds meer darmkanker door vroege opsporing en vergrijzing in Nederland
Maart is darmkankermaand. Darmkanker is één van de meest voorkomende vormen van kanker in Nederland. Jaarlijks wordt bij ruim 15.000 mensen darmkanker geconstateerd. Darmkanker komt vooral voor bij ouderen. In 2015 was 46% van de patiënten met darmkanker 70 jaar of ouder op het moment van diagnose en 31% had een leeftijd van 75 jaar of ouder. Ongeveer een derde van deze tumoren is gelokaliseerd in de endeldarm. Darmkanker komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
Uit cijfers van de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) blijkt dat er vanaf 2014 een flinke stijging is opgetreden in het aantal mensen bij wie darmkanker is gediagnosticeerd (figuur 1). Dit heeft te maken met invoering van het bevolkingsonderzoek naar darmkanker in 2014. De toename is voornamelijk te zien bij leeftijdsgroepen die deelnamen aan dit onderzoek.
Figuur 1: Aantal nieuwe diagnoses van darmkanker in de periode 1989-2016, naar diagnosejaar en geslacht.
De totale incidentie van darmkanker daalde in 2016 licht ten opzichte van 2015 naar 15.427 nieuw gediagnosticeerde tumoren (15.807 incidenties in 2015). Deze lichte afname heeft waarschijnlijk te maken met de oproep aan specifieke leeftijdscategorieën om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek.
Darmkanker is een ziekte die vooral voorkomt bij mensen op hogere leeftijd. De hoogste piek voor dikkedarm- en endeldarmkanker ligt in de leeftijd tussen 70 en 74 jaar. In 2015 was 46% van de patiënten met darmkanker 70 jaar of ouder en bijna een derde 75 jaar of ouder.
Figuur 2: Incidentie dikkedarm- en endeldarmkanker in 2016 per leeftijdscategorie.
In het rapport “Kankerzorg in beeld, de oudere patiënt” dat IKNL eind 2016 uitbracht, wordt een beeld geschetst van de variatie en trends in incidentie, diagnostiek, behandeling en uitkomsten van zorg voor oudere patiënten met kanker.
Vroege opsporing door bevolkingsonderzoek
Ongeveer een kwart van de patiënten met darmkanker wordt gediagnosticeerd in een vroeg stadium (stadium I). Bij een vijfde van de patiënten is de tumor bij diagnose echter al uitgezaaid naar andere organen (stadium IV). Het aandeel stadium I darmkanker bedraagt 49% bij patiënten die via het bevolkingsonderzoek zijn gediagnosticeerd versus 18% die de diagnose buiten het bevolkingsonderzoek om kregen. Het percentage patiënten met stadium IV darmkanker in deze groepen is 5% respectievelijk 22%.
Prognose darmkanker verbeterd
De overleving van darmkanker is sterk afhankelijk van het stadium van de ziekte bij diagnose. Ruim 90% van de patiënten met stadium I darmkanker is 5 jaar na diagnose en behandeling nog in leven. Bij patiënten met stadium IV ligt de relatieve 5-jaarsoverleving rond de 10%. Cijfers van de Nederlandse Kankerregistratie tonen aan dat de overlevingskansen van patiënten met darmkanker in de loop van de tijd zijn verbeterd. Verder is de overleving van patiënten met endeldarmkanker iets meer toegenomen dan voor patiënten met dikkedarmkanker.
In de periode 1989-1993 was de relatieve 5-jaarsoverleving 51% voor patiënten met endeldarmkanker. Deze steeg naar 65% in de periode 2008-2012. Voor dikkedarmkanker steeg de relatieve 5-jaarsoverleving in genoemde periodes van 54% naar 62%. De verbetering van de overlevingskansen van deze patiënten hangt onder andere samen met het stadium; met name de vooruitgang bij patiënten met gemetastaseerde ziekte verloopt in kleine stappen.
In Nederland kunnen patiënten met darmkanker in alle ziekenhuizen terecht voor een behandeling. Patiënten bij wie specifieke expertise noodzakelijk is, bijvoorbeeld vanwege uitzaaiingen in de lever (‘levermetastasen’), worden doorverwezen naar een medisch centrum dat gespecialiseerd is in deze complexe chirurgie.
Grote variatie behandeling ouderen met darmkanker
Onderzoek van IKNL toont aan dat er aanzienlijke variatie bestaat tussen ziekenhuizen in het aanbieden van chemo- en doelgerichte therapieën aan oudere patiënten met uitgezaaide darmkanker (20% tot 78%). Deze variatie kan deels worden verklaard door specifieke verschillen tussen ziekenhuizen (meer of minder ‘complexe’ patiënten), maar kan ook te maken hebben met het ontbreken van duidelijk bewijs voor het aanbieden (of juist niet) van bepaalde behandelingen aan oudere patiënten.
Prospectief Landelijk CRC cohort
Om de behandeling van darmkanker in Nederland verder te optimaliseren, registreert de Nederlandse Kankerregistratie sinds 2015 extra gegevens over diagnostiek, complicaties, toxiciteit en optreden van late metastasen. Daarnaast is in samenwerking met IKNL het Prospectief Landelijk CRC cohort (PLCRC) gestart, een cohortstudie die als doel heeft de uitkomsten van patiënten met darmkanker te verbeteren. Meer informatie hierover is te vinden op www.plcrc.nl.
Over de NKR
De Nederlandse Kankerregistratie (NKR) is een databank van IKNL waarin sinds 1989 betrouwbare, objectieve gegevens worden verzameld en beheerd over de incidentie, prevalentie, overleving en sterfte van alle gevallen van kanker in Nederland. De databank wordt gebruikt voor epidemiologisch onderzoek, klinische studies en voor onderzoek naar de kwaliteit van zorg. Deze gegevens zijn ook beschikbaar voor het evalueren van screening, oncologische richtlijnen en het ontwikkelen van beleid door zorginstellingen en de overheid.
• De meest recente cijfers van de NKR zijn te vinden op NKR-cijfers.
