Kanker in 2032

Hogere incidentie, prevalentie en zorgstelsel onder druk

Aantal diagnoses kanker stijgt komend decennium tot 156.000 per jaar

Het aantal nieuwe kankerdiagnoses neemt de komende tien jaar flink toe, naar ruim 150.000 diagnoses per jaar. Dat komt zowel door de vergrijzing als door leefstijl. Deze toename is in de komende tien jaar voor het grootste deel niet meer te voorkomen.

Overleving neemt toe
Het aantal mensen dat de diagnose kanker krijgt stijgt, maar de kans om aan kanker te overlijden neemt af.

Meer mensen leven met en na kanker
Door het stijgende aantal mensen dat kanker krijgt en de afnemende kans om daaraan te overlijden, neemt het aantal mensen dat kanker heeft (gehad) toe. In 2032 leven ongeveer 780.000 mensen in Nederland die in de tien jaar daarvoor een kankerdiagnose hebben gehad (10-jaarsprevalentie). In totaal zijn er in 2032 bijna 1,4 miljoen mensen die ooit de diagnose kanker hebben gehad en nog in leven zijn. Deze mensen kunnen nog langdurig zorg nodig hebben.

Al jaren is kanker een van de ziektes met de grootste ziektelast in Nederland. Kanker heeft niet alleen een enorme impact op patiënten en hun naasten, maar ook op de maatschappij en de zorg. Als het aantal kankerpatiënten in de komende jaren verder stijgt, zal deze impact alleen nog maar groter worden. Het is daarom belangrijk om een inschatting te maken van wat ons de komende jaren te wachten staat. Op basis daarvan kunnen plannen gemaakt worden om de zorgvraag zo goed mogelijk op te vangen en de impact van kanker te reduceren.

Grote toename in aantal kankerdiagnoses

Het jaarlijkse aantal nieuwe kankerdiagnoses neemt de komende tien jaar flink toe. In 1989 werden bijna 56.000 kankerdiagnoses gesteld, in 2019 ging het al om ruim 118.000 en in 2032 zullen er ongeveer 156.000 nieuwe diagnoses zijn. Dit komt erop neer dat over tien jaar gemiddeld 18 mensen per uur geconfronteerd zullen worden met de diagnose kanker. Deze sterke toename komt vooral door de groei en dubbele vergrijzing van de Nederlandse bevolking: we krijgen te maken met meer ouderen, die bovendien ook steeds ouder worden. Omdat kanker vaker voorkomt op hogere leeftijd, neemt vooral het aantal oudere patiënten toe. Daarnaast wordt de toename in kankerdiagnoses veroorzaakt door veranderingen in leefstijlfactoren die het risico op kanker verhogen, zoals roken, alcoholgebruik, weinig lichaamsbeweging, overgewicht en blootstelling aan uv-straling van de zon en zonnebanken. Zo neemt het aantal huidkankerdiagnoses met ruim 40% toe in de komende tien jaar en is er een opvallende stijging van kankersoorten gerelateerd aan overgewicht, zoals lever-, galweg- en nierkanker. Tenslotte wordt de toename van het aantal kankerdiagnoses voor een beperkt deel verklaard door verbeterde (vroeg)diagnostiek, waardoor kleine tumoren worden gevonden die eerder niet werden opgespoord.

Meer mensen overlijden door kanker

Het aantal mensen dat aan kanker overlijdt steeg van ruim 35.000 in 1989 naar bijna 46.000 mensen in 2019. Naar verwachting stijgt dit aantal naar ruim 54.000 in 2032. Deze stijging wordt met name verklaard door het grotere aantal diagnoses door de groei en vergrijzing van de bevolking. Bij vrouwen wordt de grootste toename van het aantal sterfgevallen verwacht bij longkanker en bij mannen bij prostaatkanker. Het risico om te overlijden door kanker is voor mannen hoger dan voor vrouwen, maar daalt voor beiden al jaren. Doordat deze daling onder mannen groter is, neemt het verschil in het risico om te overlijden door kanker tussen mannen en vrouwen af.

De overleving stijgt

Een belangrijke factor in de daling van het risico om te overlijden door kanker is de verbetering van de overleving van patiënten met kanker. Waar in de periode 1990-1994 56% van de vrouwen en 42% van de mannen vijf jaar na de diagnose kanker nog in leven was, steeg dit naar 70% voor vrouwen en 66% voor mannen in de periode 2015-2019. Deze overlevingswinst is grotendeels te danken aan verbeteringen in behandelingen en diagnostiek en verbeteringen in de organisatie van de zorg. Ook zijn door vroegdiagnostiek, waaronder de bevolkingsonderzoeken naar borst-, baarmoederhals- en darmkanker, veel tumoren in een eerder en beter behandelbaar stadium opgespoord. Daarnaast kan een deel van de verbetering in overleving het gevolg zijn van lead time bias. Dit betekent dat de overlevingstijd langer is doordat een diagnose eerder gesteld is (vaak door screening), maar de patiënt niet per definitie langer heeft geleefd. Tenslotte kan het relatief vaker diagnosticeren van tumorsoorten met een gunstige prognose de verbetering in overleving deels verklaren.

Steeds meer mensen leven met of na kanker

Het aantal mensen dat leeft met of na kanker neemt de komende jaren fors toe. In het jaar 2000 leefden ongeveer 292.000 mensen in Nederland die in de tien jaar daarvoor de diagnose kanker hadden gekregen. Deze zogenoemde 10-jaarsprevalentie was in 2019 ruim 573.000 mensen en loopt naar verwachting op tot ongeveer 780.000 mensen in 2032. Mensen met de diagnose prostaat-, borst- of huidkanker vormen daarin de grootste groep. Naar verwachting zal het aantal mensen dat in Nederland leeft en ooit de diagnose kanker heeft gekregen in de komende vijf jaar de 1 miljoen passeren. In 2032 zijn dat er bijna 1,4 miljoen, wat neerkomt op 1 op de 13 Nederlanders. De stijging in de prevalentie heeft zowel te maken met het toenemende aantal mensen dat per jaar kanker krijgt als met de afname van het risico om aan deze ziekte te overlijden.

Wat we kunnen doen

Het aantal mensen dat de diagnose kanker krijgt en het aantal mensen dat leeft na een kankerdiagnose of overlijdt aan de gevolgen van kanker neemt in de komende tien jaar sterk toe. Dit heeft grote gevolgen voor de maatschappij en in het bijzonder voor de zorg. Deze voorspelde toename in kankerdiagnoses is in de komende tien jaar voor het grootste deel niet meer te voorkomen. Wat we als samenleving wél kunnen doen is het aantal nieuwe diagnoses op de langere termijn beperken door meer in te zetten op preventie en de te verwachten zorgvraag zo goed mogelijk opvangen. Deze kansen vragen gezamenlijke inzet van veel verschillende partijen. Verdere verbinding en coördinatie is noodzakelijk om met al deze partijen in Nederland de komende jaren samen de impact van kanker te verminderen.

1. Implementeren van meer en verdergaande preventiemaatregelen...

...waarmee de invloed van risicofactoren die veel kankergevallen in Nederland veroorzaken (met name overgewicht, roken, alcoholgebruik en blootstelling aan uv-straling) wordt beperkt. Deze maatregelen moeten doelgroepgericht zijn, omdat er grote verschillen bestaan in het voorkomen van risicofactoren tussen bevolkingsgroepen.

2. Versterken van de zorgcapaciteit.

Enerzijds door het werken in de zorg aantrekkelijker en toegankelijker te maken. Anderzijds door zorgverleners in staat te stellen zich te ontwikkelen en zich toe te rusten op de specifieke zorgvraag van de toekomst. Daarin zijn patiënten gemiddeld ouder dan nu en hebben ze naast kanker ook vaker andere aandoeningen.

3. Doelmatiger organiseren van de zorg...

...door verdere ontwikkeling en toepassing van technologie, meer afstemming over hoe de juiste zorg op de juiste plek en door de juiste zorgverlener kan worden gegeven en sterkere en bredere samenwerking in netwerken. Passende financiering is hier een belangrijke randvoorwaarde. Daarnaast inzetten op passende zorg op basis van de afweging hoe met de beperkte beschikbare (financiële) middelen zoveel mogelijk waardevolle zorg kan worden geleverd, voor patiënten nu en in de toekomst.

4. Investeren in een digitaal ecosysteem

Onder andere door diverse databronnen te verbinden en meer in te zetten op real-world en real-time data die eenduidig en veilig toegankelijk zijn. Dit faciliteert samenwerking in de oncologische zorg, ondersteunt monitoring van het vóórkomen van kanker, en maakt het mogelijk de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de oncologische zorg efficiënt te evalueren. Daarbij draagt het bij aan de vermindering van registratielast, waardoor zorgverleners meer tijd hebben voor de patiënt.

5. Tegemoetkomen aan de behoeften van (ex-)kankerpatiënten

Op lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk vlak. Dit behelst het voorkomen en beperken van de gevolgen van kanker of de behandeling daarvan, meer kennis vergaren over en aandacht besteden aan die gevolgen in de zorgverlening en bewezen effectieve zorg meer laagdrempelig beschikbaar maken. Ook het ondersteunen van (ex-)patiënten in het actief deel blijven nemen aan de maatschappij is hier onderdeel van.

6. Structureel aandacht besteden aan kwaliteit van leven en waardig sterven

Voor patiënten met gevorderde kanker, door palliatieve zorg tijdig en het liefst al gelijktijdig met een eventuele ziektegerichte behandeling in te zetten.

Meer weten over wat we kunnen doen? Download het rapport.

Over de cijfers

De resultaten in dit rapport zijn gebaseerd op analyses van data uit de NKR en van het CBS

NKR - data over kanker en vitale status

Informatie over de kankerdiagnoses en vitale status is afkomstig uit de NKR. Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) beheert de NKR: een sinds 1989 landelijk dekkende database waarin gegevens over mensen met kanker worden geregistreerd. De missie van het IKNL is het reduceren van de impact van kanker. De NKR is daarin een onmisbare bron van data voor wetenschap en statistiek. Een deel van de gegevens in de NKR is afkomstig uit elektronische patiëntendossiers (epd’s). Datamanagers extraheren en valideren deze gegevens nadat er een signalering van een kankerdiagnose bij IKNL is binnengekomen via de pathologiedatabank (PALGA), medische registraties van ziekenhuizen (DHD) of hematologielaboratoria. De NKR omvat alle met kanker gediagnosticeerde patiënten in Nederland, inclusief patiënten die geen kankerbehandeling hebben ondergaan. Informatie over de vitale status van kankerpatiënten wordt in de NKR periodiek vastgelegd door middel van een jaarlijkse koppeling met de Basisregistratie Personen (BRP), waarin alle Nederlandse inwoners zijn opgenomen. Hierdoor is voor de patiënten in de NKR tot aan de laatste koppelingsdatum bekend of ze zijn overleden of geëmigreerd.

CBS - populatie- en sterftedata

Populatie- en sterftedata zijn afkomstig uit openbare databronnen van het CBS. De populatiedata bevatten het aantal inwoners in Nederland per geslacht, per 5-jaarsleeftijdscategorie, per jaar, gemeten op 1 januari. De analyses zijn gebaseerd op de midjaarpopulatie: het gemiddelde van het aantal inwoners op 1 januari van het betreffende jaar en het aantal inwoners op 1 januari van het jaar erna. De gebruikte populatievoorspellingen van de Nederlandse populatie heeft het CBS in december 2020 gepubliceerd. De sterftedata omvatten het aantal Nederlanders dat is overleden per geslacht, per 5-jaarsleeftijdscategorie, per jaar, per doodsoorzaak. Informatie over overlijden en doodsoorzaken van alle personen die zijn ingeschreven bij de BRP sturen artsen via de gemeente of via een elektronische verbinding naar het CBS door. De doodsoorzaak wordt vervolgens gecodeerd volgens de ICD-10 (International Classification for Diseases) en is gedefinieerd als de ziekte of gebeurtenis waarmee de aaneenschakeling van gebeurtenissen die tot de dood leidde startte.

Meer verantwoording over de gebruikte cijfers is te zien in het trendrapport.