Verdiepende overlevingscijfers slokdarm- en maagkanker: meer duidelijkheid voor arts en patiënt
De overlevingscijfers van slokdarm- en maagkanker zijn de laatste decennia gunstiger geworden. Toch profiteert niet iedere patiënt hiervan. Onderzoekers Steven Kuijper (Amsterdam UMC) en Marieke Pape (IKNL) analyseerden in drie studies de cijfers om daarmee een duidelijker beeld te schetsen voor arts en patiënt.
Door centralisatie, verbeterde diagnostiek, nieuwe technieken en behandelmethoden is de overleving voor patiënten met slokdarm- of maagkanker de afgelopen jaren verbeterd. Van alle patiënten die tussen 2000 en 2010 de diagnose slokdarmkanker kregen was bijvoorbeeld na vijf jaar 15 procent nog in leven, een decennium later (diagnose tussen 2010-2020) lag dat percentage op 24 procent. Die toename is op zich goed nieuws, maar de generieke getallen leveren in de klinische praktijk wel belemmeringen op. Bijvoorbeeld in de spreekkamer. ‘Patiënten krijgen nu bij systemische therapie soms te horen dat de overleving ergens tussen de drie maanden en twee jaar kan zijn. Dat is natuurlijk een enorm verschil,’ zo verklaart Kuijper. Pape: ‘We wilden daarom, op basis van real-world data, in kaart brengen hoeveel patiënten profiteren van de stijgende overlevingscijfers.’
Kuijper en Pape publiceerden met collega’s in hun bevindingen in drie studies, waarbij ze putten uit gegevens van de Nederlandse Kankerregistratie (NKR). Twee studies gaan over de overleving aan de hand van verschillende scenario’s in op zowel curabel en palliatief stadium. Een derde studie brengt de conditionele overleving in kaart.
Curabel stadium: fitte patiënt met slokdarmkanker profiteert het meest
Kuijper bracht met collega’s de trends in overleving in kaart van patiënten met slokdarm- en maagkanker, waarbij de ziekte op het moment van diagnose niet was uitgezaaid. De resultaten werden gepubliceerd in het International Journal of Cancer. Het onderzoek analyseert NKR-data tussen 2006 en 2020. De totale populatie bestaat uit ruim 24.000 patiënten met slokdarmkanker en bijna 10.000 patiënten met maagkanker. Voor beide tumorgroepen wordt een verdeling gemaakt in vijf scenario’s, van ‘best case’ (patiënten met de beste overleving) tot ‘worst case’ (patiënten met de slechtste overleving). Bij slokdarmkanker was de mediane overleving 20,4 maanden. De toename in overleving verschilt echter tussen de groepen. Bij maagkanker, waar de mediane overleving 20,1 maanden is, liggen deze cijfers iets dichter bij elkaar.
| Slokdarmkanker | Gemiddelde jaarlijkse toename in overleving (maanden) | Maagkanker | Gemiddelde jaarlijkse toename in overleving (maanden) |
| Best-case (p20) | 12 | Best-case (p20) | 3,6 |
| Upper-typical (p40) | 1,5 | Uppertypical (p40) | 1,0 |
| Mediaan (p50) | 0,7 | Mediaan (p50) | 0,5 |
| Lower-typical (p60) | 0,4 | Lower-typical (p60) | 0,2 |
| Worst-case (p80) | 0,2 | Worst-case (p80) | 0,2 |
Scenario's in percentiel (p) van de overlevingscurve
Vanaf 2006 is de overleving van het best-case scenario (p20), welke representatief is voor de beste 20% van de patiënten jaarlijks met 12 maanden gemiddeld toegenomen, terwijl het voor de overige scenario’s de overlevingswinst schommelt tussen 1,5 en 0,2 maanden. Deze verschillen schrijven de onderzoekers vooral toe aan de fysieke conditie van de patiënt en tumorbiologie. In alle groepen neemt de overleving toe, dit is waarschijnlijk te danken aan het toenemende gebruik van chirurgie, chemotherapie en betere diagnostiek. Door verder onderzoek naar behandelingen en door slokdarm- en maagkanker in een eerder stadium op te sporen kan de overleving nog verder toenemen.
Gemetastaseerd: verschil in overleving
Pape en collega’s publiceerden in de Journal of the National Comprehensive Cancer Network een soortgelijke studie, alleen dan voor patiënten waarbij de ziekte op moment van diagnose al uitgezaaid was. De mediane overleving van patiënten met slokdarmkanker bleef in de onderzoeksperiode (2006-2020) gelijk, rond de vijf maanden. Bij maagkanker nam de overleving iets toe, van 3,5 tot 4,3 maanden. Ook deze studies bracht verschillen aan het licht. Bij de ‘best-case’ groep (p10) van slokdarmkanker nam de overleving iets toe (van 17 naar 20 maanden), terwijl bij de ‘worst-case’ groep (p90) de gemiddelde overleving juist afnam (van 1 naar 0,7 maand). Bij maagkanker steeg in de ‘best-case’ groep de overleving van 15,9 naar 23,5 maanden, terwijl in de ‘worst-case’ groep geen verandering was. De studie laat zien dat een beperkt aantal patiënten profiteert van de overlevingswinst.
Conditionele overleving
Voor patiënten met niet-uitgezaaide slokdarm- en maagkanker welke een in opzet curatieve behandeling ondergingen bracht Pape met collega’s de conditionele overleving in kaart in International Journal of Cancer. Wanneer een patiënt na diagnose langer in leven blijft, worden de prognoses voor hem of haar gunstiger. Op basis van NKR-cijfers tussen 2006 en 2020 ziet de kans om de volgende drie jaar te overleven indien na 1, 3 of 5 jaar na diagnose nog in leven er als volgt uit:
| Aantal jaar na diagnose | |||
| 1 | 3 | 5 | |
| Patiënten met slokdarmkanker welke een resectie ondergingen | 67% | 81% | 89% |
| Patiënten met slokdarmkanker behandelt met chemoradiatie | 40% | 59% | 70% |
| Patiënten met maagkanker welke een resectie ondergingen | 68% | 83% | 90% |
- Kuijper SC, Pape M, Vissers PAJ, Jeene PM, Kouwenhoven EA, Haj Mohammad N, Ruurda JP, Sosef MN, Verhoeven RHA, van Laarhoven HWM. Trends in best-case, typical and worst-case survival scenarios of patients with non-metastatic esophagogastric cancer between 2006 and 2020: A population-based study. Int J Cancer. 2023 Mar 1. doi: 10.1002/ijc.34488. Epub ahead of print. PMID: 36855965.
- Pape M, Kuijper SC, Vissers PAJ, Beerepoot LV, Creemers GJ, van Laarhoven HWM, Verhoeven RHA. Beyond Median Overall Survival: Estimating Trends for Multiple Survival Scenarios in Patients With Metastatic Esophagogastric Cancer. J Natl Compr Canc Netw. 2022 Dec;20(12):1321-1329.e4. doi: 10.6004/jnccn.2022.7066. PMID: 36509070.
- Pape M, Kuijper SC, Vissers PAJ, Ruurda JP, Neelis KJ, van Laarhoven HWM, Verhoeven RHA. Conditional relative survival in nonmetastatic esophagogastric cancer between 2006 and 2020: A population-based study. Int J Cancer. 2023 Jun 15;152(12):2503-2511. doi: 10.1002/ijc.34480. Epub 2023 Mar 5. PMID: 36840612.
