Sterke stijging aantal urologische kankerdiagnoses in Nederland

Prognose prostaat- en zaadbalkanker 

De cijfers uit het trendrapport (pdf) wijzen uit dat het risico op de diagnose prostaatkanker in de jaren ’90 en begin 2000 sterk steeg, waarschijnlijk door de toegenomen aandacht voor prostaatkanker en verbetering in diagnostiek. De toename vlak na de millenniumwisseling en de daaropvolgende daling kunnen grotendeels worden toegeschreven aan veranderingen in de inzet van PSA (Prostaat Specifiek Antigeen) screening voor vroege detectie. Bekijk hier meer kerncijfers over prostaatkanker. 

Het risico op zaadbalkanker verdubbelde sinds begin jaren negentig ruim, tot ongeveer 11 per 100.000 personen per jaar in 2022. De toename lijkt de afgelopen jaren af te vlakken. Naar verwachting zet deze trend het komende decennium door. 

Het risico om te sterven aan prostaatkanker is de afgelopen jaren afgenomen. Het is de verwachting dat deze afname stabiliseert. Het absoluut aantal mannen dat sterft aan prostaatkanker neemt echter nog steeds toe. Hierbij speelt de dubbele vergrijzing een belangrijke rol.  

Het aantal mannen dat overlijdt aan zaadbalkanker is laag (22 in 2019). Ondanks de toename in het aantal nieuwe diagnoses blijft dit de komende jaren naar verwachting ongeveer gelijk.

Voorspellende trends overige urologische kankersoorten 

Het risico op blaaskanker bij vrouwen nam de afgelopen jaren toe, maar lijkt in recentere jaren te stabiliseren. Het risico bij mannen daalt en de verwachting is dat deze daling verder doorzet. 

Bij zowel mannen als vrouwen lijkt het risico op kanker van de hoge urinewegen te stabiliseren, maar voor nierkanker neemt het risico juist toe. Oorzaken voor deze toename zijn onder andere een stijgend aantal mensen met overgewicht, hoge bloeddruk en diabetes. De overleving voor blaaskanker en kanker van de hoge urinewegen is de afgelopen decennia niet veel verbeterd. Bij nierkanker is wel een duidelijke verbetering te zien.  

Dr. Harm van Melick: trendrapport stemt tot nadenken 

De trendrapportage van IKNL is een belangrijke graadmeter die de gezondheidszorg helpt om zich goed voor te bereiden op de toename in urologische kankerzorg. Ook zet het rapport aan tot nadenken over preventie, omdat enkele stijgers sterk samenhangen met leefstijlfactoren. Voorkomen is beter dan genezen! 

Het absoluut aantal patiënten met prostaatkanker blijft onveranderd het hoogste binnen ons vakgebied en zal door verdere vergrijzing gestaag stijgen. Het goede nieuws is dat de overleving steeds beter wordt. Daarbij maken we grote vorderingen om met moderne diagnostiek de agressieve vormen van prostaatkanker op te sporen en gericht te behandelen en de weinig-agressieve varianten juist niet te behandelen, maar goed te vervolgen.  

Zaadbalkanker is typisch voor jonge mannen. Gelukkig vlakt de toename van de afgelopen decennia af. Het percentage mannen dat we kunnen genezen is en blijft zeer hoog. Het blijft echter een uitdaging om voor een kleine groep mannen met een uitgebreid stadium alsnog genezing te verkrijgen. 

Zonder roken zou de helft van deze tumoren niet zijn ontstaan

Nierkanker laat in het komende decennium helaas een sterke stijging zien. Net als overgewicht, diabetes en hypertensie is ook nierkanker een leefstijlgerelateerde ziekte. Het belang van preventie, gericht op deze aandoeningen, is dan ook van groot belang. Goed nieuws is de betere overleving bij uitgezaaide nierkanker, met name door de nieuwe geneesmiddelen. 

Kanker van de hoge urinewegen en blaaskanker hebben veel overeenkomsten. Zo hangen ze beide sterk samen met roken. Zonder roken zou de helft van deze kankers niet zijn ontstaan! We zien voor beide tumorsoorten een stijging in absolute aantallen, vooral voor de hoge urinewegen. Ook hiervoor geldt dat er veel winst te behalen valt met voorlichting en maatregelen om rokers te laten stoppen én te zorgen dat jongeren niet beginnen met roken. 

Dr. Harm van Melick, medisch adviseur IKNL en oncologisch uroloog.