Preventie en behandeling dermatologische bijwerkingen met ESMO-richtlijnen

De meeste patiënten die een anti-kankerbehandeling krijgen, hebben ondersteuning nodig om ongunstige bijwerkingen te voorkomen of te verzachten en om te gaan met de ziekte zelf. Huid, haar en nagels zijn een integraal onderdeel van de algehele gezondheid, uiterlijk en gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen. Alle lichaamsdelen kunnen dermatologisch aangedaan zijn bij patiënten met kanker als gevolg van de ziekte zelf (bijvoorbeeld paraneoplastische dermatose), onderdeel zijn van geërfde kanker of als consequentie van de anti-kankerbehandeling, zoals systemische middelen, therapeutische transplantaties, radiotherapie en chirurgie.

Incidentie dermatologische bijwerkingen

Circa 65% van alle patiënten met kanker krijgen een of meer systemische therapieën aangeboden. Het meest frequent in verband gebracht met dermatologische bijwerkingen zijn cytotoxische chemotherapieën, immunotherapieën, doelgerichte therapieën en endocriene medicatie. De frequentie van dermatologische bijwerkingen varieert vooral afhankelijk van specifieke cytostatica en minder frequent met het type kanker. Bij 18% tot 72% van de patiënten leidt chemotherapie tot toxiciteit, respectievelijk 75% tot 90% bij doelgerichte therapie en is 30% van de patiënten met immunotherapie.

Impact op patiënt en ziektebeloop

Deze bijwerkingen vragen om aandacht van zorgverleners, omdat deze impact hebben op de psychosociale en (financiële/) werksituatie van patiënten en het ziektebeloop kunnen beïnvloeden wat kan leiden tot onderbreken of afbreken van de systemische behandeling. In de publicatie wordt door een multidisciplinaire groep experts een reeks veelvoorkomende dermatologische bijwerkingen genoemd met vermelding van de incidentie en opties om patiënten te ondersteunen en vormen de basis van richtlijnen van de European Society of Medical Oncology (ESMO).

Gewogen aanbevelingen

De auteurs geven een groot aantal aanbevelingen om dermatologische bijwerkingen te voorkomen en/of te behandelen, telkens gebaseerd op het niveau van bewijs en mate van aanbeveling. Ook worden er allerlei praktische tips gegeven waar patiënten, afhankelijk van de bijwerking, rekening mee kunnen houden, zoals voorkomen van overmatig zonlicht en vermijden van irriterende schoonmaak- en huidproducten bij huidaandoeningen of het vermijden van lange wandelingen bij hand- en voetsyndroom. De volgende dermatologische bijwerkingen worden beschreven:

• Acneïforme huiduitslag (papulopustular exanthema)
• Hand- voetsyndroom (palmar-plantar erythrodysesthesie) en hand-voet-reactie
• Immunotherapiegerelateerde maculopapulaire huiduitslag
• Chemotherapie-geïnduceerde alopecia (haaruitval)
• Endocriene therapie-geïnduceerde alopecia (haaruitval)
• Medicijngeïnduceerde pruritus (jeuk)
• Paronychia (nagelontsteking) / periunguaal pyogenitisch granuloom (goedaardige tumor in de haarvaten)
• Taxaangeïnduceerde onycholysis (nagelloslating)

Conclusie

M. Lacouture en collega’s concluderen dat dermatologische bijwerkingen frequent voorkomen en invloed kunnen hebben op patiënten op elk moment tijdens de behandeling. Daarom wordt geadviseerd om patiëntgerapporteerde hulpmiddelen te gebruiken om de ernst en impact van deze bijwerkingen te monitoren op de kwaliteit van leven. Ook wordt opgemerkt dat de frequentie en ernst van dermatologische bijwerkingen het klinisch voordeel van oncologische behandelingen kunnen beïnvloeden, zodat het verminderen van de klachten van groot belang is om de dosis op peil te houden, de behandeling vol te houden en ter behoud van de kwaliteit van leven.

• M E Lacouture, V Sibaud, P A Gerber, C van den Hurk, P Fernández-Peñas, D Santini, F Jahn, K Jordan, ESMO Guidelines Committee. Prevention and Management of Dermatological Toxicities Related to Anticancer Agents: ESMO Clinical Practice Guidelines. Ann Oncol. 2020 Nov 25;
• Meer informatie over deze publicatie is verkrijgbaar via bibliotheek@iknl.nl