Ook minder hoofd-halskanker diagnoses tijdens COVID-19-crisis
Op 29 augustus jl. berichtte de NOS op basis van gegevens van IKNL dat er door corona 5000 diagnoses minder gesteld waren dit voorjaar. Ook bij hoofd-halskanker werden minder diagnoses gesteld. Deze week loopt de Make Sense-campaign, de bewustwordingscampagne voor hoofd-halskanker. Een goed moment om te bekijken wat de COVID-19-crisis tot nu toe betekent heeft voor hoofd-halskanker.
Epidemioloog Boukje van Dijk, onderzoeker hoofd-halskanker bij IKNL vertelt: ’De diagnose hoofd-halskanker is in de periode maart tot en met mei van dit jaar 10 tot 15% minder vaak gesteld. Dit komt overeen met ruim 100 diagnoses minder dan verwacht. In juni en juli is het aantal diagnoses weer op niveau en lijkt het er zelfs op dat er wat meer tumoren gediagnosticeerd zijn, wat wijst op een inhaalslag.’ Van Dijk vervolgt: ‘Het is nog niet duidelijk wat de consequenties zijn van dit uitstel, omdat de gevolgen pas later in kaart gebracht kunnen worden. De verwachting is dat begin volgend jaar de eerste gegevens over mogelijke gevolgen inzichtelijk kunnen worden gemaakt, maar er zal ook op langere termijn gekeken moeten worden naar de gevolgen.’
Beeld van de praktijk
Remco de Bree, hoofd-halschirurg in het Universitair Medisch Centrum Utrecht, schetst de praktijk in de afgelopen periode: ‘Tijdens het hoogtepunt van de corona-pandemie in Nederland werd in de meeste centra, wat betreft niet-COVID-19 gerelateerde zorg, voorrang gegeven aan de behandeling van patiënten met kanker. Mede door de mindere toestroom van patiënten met hoofd-halskanker hadden we toen een korte wachttijd. Hoewel de hoofd-halscentra normaal open zijn gebleven, bezochten minder patiënten de huisarts en tandarts, waardoor minder verwijzingen gerealiseerd werden. Ook bestond onterecht het beeld bij patiënten dat zij met andere dan corona-klachten geen medische hulp konden krijgen.’
Wat de gevolgen van de gemiste en latere diagnoses is, is nog niet met zekerheid te zeggen. De Bree geeft wel aan dat hoe vroeger je erbij bent, hoe minder ingrijpend de behandeling is ‘Helaas worden we nu geconfronteerd met een extra toestroom van hoofd-halskankerpatiënten die tijdens het hoogtepunt van de corona-pandemie geen medische hulp hebben gezocht of gekregen. Ik heb de indruk dat er nu mogelijk meer patiënten komen met een tumor in een vergevorderd stadium, waardoor uitgebreidere behandelingen met meer verlies van functies noodzakelijk zijn. Zowel de kans op genezen als de kwaliteit van leven zullen hierdoor waarschijnlijk verminderd zijn. Maar dat zal pas over enige tijd bevestigd kunnen worden.’
Inzicht vanuit pathologie
Ook Stefan Willems, hoofd-halspatholoog in het Universitair Medisch Centrum Groningen en vicevoorzitter van PALGA constateert op basis van het aantal pathologische verslagen een afname in het aantal diagnoses. ‘We hebben afgelopen weken samen met o.a. de Nederlandse Vereniging Voor Pathologie globale analyses gedaan om als hoofd-halspathologen specifiek inzicht te krijgen in het aantal diagnoses hoofd-halskanker en het RIVM te informeren.’ Daarnaast nam hij ook een daling in oncologische ingrepen waar. ‘Op basis van de data in PALGA zagen we in het algemeen een terugloop van veel oncologische ingrepen. Dit wisselde wel afhankelijk van het tumortype.’ Hij legt uit: ‘De impressie in het UMCG was, dat veel complexe oncologische ingrepen, zoals operaties voor hoofdhalskanker veelal wel doorgingen.’
Maar ook Willems herkent het beeld dat patiënten wegblijven. ‘We zagen dat door verminderde poli-bezoeken het aantal biopten wat we binnenkregen over het algemeen terugliep. Nederland-breed blijkt er in het algemeen een afname te zijn van het aantal diagnoses van bijvoorbeeld plaveiselelcarcinoom.’ Waarschijnlijk wordt de daling voornamelijk veroorzaakt door een terugloop in biopten, maar dat moet verder geanalyseerd worden. Willems: ‘Ook zullen we onderzoeken of dit uitgestelde diagnoses zijn of dat deze patienten zich helemaal niet meer melden. Dat is wel heel spannend. De follow-up en stadium bij presentatie zullen we daarvoor goed in de gaten houden, uiteraard met onze collega’s van IKNL die deze complementaire data beheren.’
21-25 september 2020: Make Sense-bewustwordingscampagne
Zoals elk jaar wordt er ook deze week in september aandacht gevraagd voor hoofd-halskanker en de symptomen door de Make Sense-campaign. De campagne heeft als doel bekendheid de kans op eerdere herkenning en verwijzing te vergroten en daarmee de kans op genezing te vergroten.
Hoofd-halskanker verdient meer aandacht, omdat het een ingewikkelde groep van kankersoorten betreft. Het is een heterogene groep van verschillende tumoren, van lipkanker, tongkanker, speekselklierkanker tot kanker van de keelholte en van het strottenhoofd. De aantallen per groep zijn niet heel groot en het totaal telt op tot ruim 3000 diagnoses per jaar. Dit maakt zekere uitspraken doen over de totale groep of subgroepen lastig. De belangrijkste bekende risicofactoren zijn roken, alcohol inname en het humaan papilloma virus (HPV; bij keelholtekanker).
Klachten uiten zich ook verschillend, afhankelijk van de plaats van de kanker, en vaak op subtiele wijze: van een niet genezend zweertje in de mond of een zere tong tot heesheid die niet overgaat. Deze klachten hoeven niet per sé door hoofd-halskanker te komen, maar het wordt wel aanbevolen medisch advies te vragen als zulke klachten drie weken of langer aanhouden.
De zorg voor hoofd-halskanker is in Nederland gecentraliseerd in 14 expertisecentra die bij 8 erkende multidisciplinaire werkgroepen horen. In deze centra zijn de betrokken professionals gespecialiseerd op het gebied van hoofd-halskanker.
Meer weten?
Lees meer informatie over COVID-19 en hoofd-halskanker
